Interviews

Gertjan Schaafsma is emeritus hoogleraar Voeding & Gezondheid aan de Wageningen Universiteit. Vandaag geeft hij lezingen en werkt hij als onafhankelijk adviseur. We vragen Gertjan wat meer informatie over de laatste vijand in voedingsland: koolhydraten en meer bepaald suiker.

Gertjan, hoe is jouw interesse in voeding destijds ontstaan?

Tijdens mijn militaire dienst heb ik mij beraden op mijn toekomst en liet mij daartoe testen door een beroepskeuzeadviseur. Die raadde mij aan naar Wageningen te gaan waar een nieuwe studierichting Voeding was opgezet door Prof. Dr. C den Hartog.

Ons lichaam heeft koolhydraten, eiwitten en vetten nodig om goed te werken. Over welke verhouding spreken we dan?

Koolhydraten zijn in theorie niet per se onmisbaar, omdat bij voldoende voorziening met eiwitten daaruit via gluconeogenese glucose kan worden gemaakt. Bij extreem koolhydraatarme voeding worden uit vetzuren ketonen gemaakt, die als brandstof voor hersenen en spieren kunnen dienen. Echter in de praktijk hebben koolhydraatrijke voedingsmiddelen, zoals fruit, brood en peulvruchten de functie dat zij voedingsvezel en onmisbare voedingsstoffen leveren. Bij een ketogene voeding kunnen bij onoordeelkundig gebruik daaraan gemakkelijk tekorten ontstaan. Bij normaal-gezonde mensen met voldoende lichamelijke activiteit is een goede verhouding tussen macronutriënten als volgt:

Eiwit: 15%; Vet: 35%; Koolhydraten: 40-60%. Duursporters (op hoog niveau) gebruiken doorgaans meer koolhydraten (50-70%) en minder vet (25%). Voor diabeten (type 1 en 2) worden doorgaans voedingen voorgeschreven met minder dan 40% koolhydraten en met meer eiwit (20-30%).

Vetten werden jarenlang gestigmatiseerd, maar zijn ondertussen uit het verdomhoekje gehaald. Ondertussen worden koolhydraten geviseerd. Kan je even uitleggen welke types koolhydraten er precies zijn?

Koolhydraten kunnen worden onderverdeeld in verteerbare niet verteerbare koolhydraten. De niet verteerbare koolhydraten zijn voedingsvezel, zoals cellulose, hemicellulose, lignine, glucanen, pectine en niet verteerbare oligosachariden. De verteerbare koolhydraten kunnen worden onderverdeeld in complexe koolhydraten (zetmeel, glycogeen) en eenvoudige koolhydraten, ook wel suikers genoemd (monosachariden en disachariden). De belangrijkste monosachariden zijn glucose en fructose. De belangrijkste disachariden zijn riet- en bietsuiker en melksuiker (lactose).

Onder welk type koolhydraten valt de ‘suiker’ waarover we zo vaak slechte dingen lezen?
Suiker valt onder de disachariden. Het bestaat uit glucose en fructose.

Suiker zou het beloningssysteem in onze hersenen triggeren. Kunnen we suiker in die zin zien als een verslavende stof?

Alle voedingsmiddelen die we erg lekker vinden triggeren het beloningssysteem in de hersenen via de aanmaak van dopamine. Maar je kunt dan niet van verslaving spreken, zoals bijvoorbeeld het geval is bij heroïne. Het is niet juist om bij suikergebruik van verslaving te spreken. 

Ook in fruit zitten suikers. Zijn er soorten fruit die we maar beter vermijden?
Suikers worden doorgaans snel in het lichaam opgenomen. Dat geldt voor toegevoegde suikers en ook voor suikers die van nature aanwezig zijn, zoals in fruit. Ruime inname van suikers in frisdrank en fruitsap wordt afgeraden, omdat zij door hun zeer snelle opname ons verzadigingssysteem passeren en daardoor gemakkelijk leiden tot overgewicht.

Suiker wordt geassocieerd met tal van moderne aandoeningen zoals het metabool syndroom. Hoe moeten we dit verband begrijpen?

Het metabool syndroom (of liever het insulineresistentie syndroom) is een leefstijlziekte, die ontstaat door gebrek aan voldoende lichamelijke activiteit en slechte voedingsgewoonten. Het is volstrekt onjuist om de oorzaak van deze leefstijlziekte uitsluitend aan gebruik van suiker toe te schrijven.

In het ketogeen dieet, dat de laatste jaren aan populariteit wint, mogen we slechts 5% koolhydraten nuttigen. Wat is jouw opinie over het ketodieet?

Een ketogeen dieet kan helpen om op korte termijn gewicht te verliezen zonder veel gevoel van honger. Voorwaarde voor het gebruik ervan is een goede begeleiding. Er zijn nadelen aan ketogene voeding verbonden, zoals tekorten aan voedingsvezel en onmisbare voedingsstoffen, alsmede zuurbelasting van de nieren. Op lange termijn zie ik het daarom niet als een goede oplossing. Voor een periode van bijvoorbeeld 6 weken is het aanvaardbaar.

Als je onze lezers een tip zou mogen geven, welke zou die zijn?

Zeer eenvoudig. (1): Zorg voor voldoende lichamelijke activiteit en (2): eet gevarieerd met inname van basisvoedingsmiddelen: groente en fruit, peulvruchten, graanproducten, zuivel, vis, vlees, ei, noten. Beperk inname van snacks, koek, snoep, gesuikerde frisdrank en vruchtensap en alcohol.

Elke 2 weken wordt er een nieuw interview gepubliceerd. Vul hieronder je e-mailadres in en ontvang die automatisch in je inbox.

Hilde Demurie genoot opleidingen in de orthomoleculaire voeding en het menselijke lichaam, en gebruikt haar kennis om voedingsadvies op maat te ontwikkelen. Vandaag stellen wij Hilde enkele vragen over haar persoonlijke aanpak. ☛ Bezoek Hildes website

Hilde, hoe is jouw interesse in gezonde voeding tot stand gekomen?

Als twintiger had ik zelf ongemakken zoals spijsverteringsproblemen, moeilijke stoelgang, psoriasis, eczeem, ruikend zweet, maandstondproblemen,… kortom te veel kwalen volgens mijn leeftijd. Ik was geen dokter-loper en ben zelf op zoek gegaan om te achterhalen wat de OORZAAK was van mijn hele resem kwaaltjes. Ik dacht dat ik gezond at, volgens wat ik geleerd had van de Belgische klassieke voedingsdriehoek… Maar al snel kwam ik tot de conclusie dat die raadgevingen van onze gezondheidsoverheid totaal niet klopten met de werkelijke werking van ons lichaam.

In jouw praktijk ontwikkel je recepten volgens de bloedgroepen. Kan je even uitleggen hoe je bij dit concept bent beland?

Volgens de Belgische klassieke voedingsdriehoek moet je o.a. melk- en zuivelproducten, aardappelen, volkoren brood met margarine en mager vlees gebruiken. Daarnaast zijn veel groenten en 3 stukken fruit van belang. Ik voelde aan de lijve dat die raadgevingen niet klopten. Op een dag ontdekte ik dat er voedingslijsten bestonden volgens je bloedgroep, met andere woorden: een juiste voedselkeuze volgens je bloedgroep. Daar ben ik onmiddellijk mee gestart maar stelde vast dat dit nog niet helemaal klopte. Tenslotte heb ik o.a. orthomoleculaire studies gevolgd en dan mijn eigen voedingspatroon opgemaakt.

Toen kwam ik uit op 3 gezondheidspijlers:

👉 Het is noodzakelijk dat we dagelijks 80% groenten en 20% van de rest eten (steeds zo puur mogelijke voeding).

👉 We combineren best geen koolhydraatrijke voeding samen met eiwitrijke voeding (op enkele uitzonderingen na).

👉 De juiste voeding kiezen volgens je bloedgroep werkt doorslaggevend voor een gezond lichaam én geest.

Daarbij moet je steeds zeer goed kauwen en je spijsvertering niet verstoren met dranken (met uitzondering van wijn). 

De meest voorkomende bloedgroepen zijn O+ en A+. Kan je in grote lijnen vertellen welk voedingspatroon voor beide bloedgroepen het meest voordelig is?

Bloedgroep O is een oermens, dus een jager. Dit houdt in dat mensen met een bloedgroep O nood hebben aan ‘rood’ vlees (vb. rund, lam, paard, wild), ondanks de aanhoudende kritiek op de verzadigde vetten in rood vlees. We hebben zowel verzadigde als onverzadigde vetten nodig om onze lichaamscellen goed te laten functioneren. We hebben cholesterol nodig, het is van levensbelang; ondanks dat de farmaceutische industrie pleit voor een laag cholesterolgehalte. Hoe lager de cholesterol, hoe meer ziektebeelden dat we veroorzaken!!!

Als een bloedgroep O energie wil hebben, slank zijn en geen depressies of andere kwalen wil hebben, dan is het noodzakelijk om rood vlees te eten. Ik heb bloedgroep O en eet 10 x per week rood vlees. Natuurlijk gecombineerd met 80% groenten en amper 20% vlees of vis. Zetmeel beperk je best tot eenmaal per dag. Als bloedgroep O is het niet aan te bevelen om vegetariër te zijn, want op termijn krijg je meestal last van kwalen.

Bloedgroep A, is de ‘betere vegetariër’. Met andere woorden is een bloedgroep A ideaal met 80% groenten met 20% vooral gevogelte, vis, noten, eieren of peulvruchten.

In iedere bloedgroep heb je nogmaals 2 types, wat ze secretor en non-secretor noemen. Daar is een andere voedingsmiddelenlijst aan verbonden. Het is heel eenvoudig om te testen of je de secretor voedingslijst of de non-secretor voedingslijst moet volgen. Dat staat duidelijk in mijn boek Dagelijks Gezond uitgelegd. 

De laatste jaren wordt steeds duidelijker dat de darm en het brein een wisselwerking hebben. Hoe kunnen we via voeding ‘vrolijk gezond’ worden?

Het is van groot belang dat de voedingsstoffen in ons eten door de dunne darm worden opgenomen. Het is niet omdat we gezonde voeding in ons mondje stoppen dat die voeding wordt opgenomen. Daar ligt het grote probleem bij iedere kwaal tot ernstige ziektebeelden zoals kanker. Als onze voedingsstoffen niet in onze lichaamscellen geraken omdat we te weinig kauwen, te veel stress hebben, drinken bij of vlak na de maaltijd, verkeerde voedingscombinaties doen, … veroorzaak je allerlei kwalen en slechte gemoedstoestanden.

Zijn er bepaalde voedingsstoffen die we in dit opzicht beter vermijden en vice versa?

Vooral opgefokt varkensvlees, schimmelkazen, tarwe, light- en suikervrije producten, verrijkte producten met chemische toevoegingen, bewaarmiddelen, kleurstoffen, … vermijd je best. Kijk niet naar de calorieën, maar wel naar de verteerbaarheid en puurheid van de voeding. En probeer ook zoveel mogelijk de voeding te vermijden dat niet bij je bloedgroep past. 

Soms ervaren we na het eten een energiedip. Kunnen we dit voorkomen?

Absoluut kunnen we een energiedip vermijden. Een energiedip ontstaat als je:

👉 Koolhydraatrijke voeding combineert met eiwitrijke voeding omdat deze combinatie moeilijk te verteren is.

👉 Als je voeding eet dat niet bij je bloedgroep past.

👉 Als je drinkt net voor of vlak na de maaltijd (minstens 1 uur wachten na het eten, met uitzondering van wijn).

👉 Als je te weinig kauwt; je voeding moet goed ingespeekseld zijn zodat het vanzelf in de slokdarm glijdt en je dus in principe de slikbeweging niet meer hoeft te doen.

👉 Als je lichaam verzuurd is – dus als je te veel zuurvormende voeding eet en te weinig basischvormende voeding eet of drinkt. Onder basischvormende voeding versta ik groenten, fruit, bronwater met een pH van minstens 7 en droogrest < 500. Al de rest werkt zuurvormend (met enkele uitzonderingen).

👉 Als je stress hebt na de maaltijd, stopt je spijsvertering en gaat je voeding gisten en rotten, wat extra belastend voor je lichaam is.

Over vasten bestaan veel misverstanden. Hoe past vasten in een gezonde levensstijl?

Als je ziek bent, dan kan je zeker een paar dagen vasten. Je zal sneller herstellen. 6 dagen een vastenkuur doen kan ik zelfs iedereen aanbevelen. Zeker als je een Bourgondisch weekend achter de rug hebt, kan je de dag erop een vastendag doen, zo kan je lichaam herstellen van de overmaat aan voeding of drank.

Meestal raad ik aan om een appeldag te doen. Dit houdt in dat je op die dag(en) max. 6 bio-appels per dag eet, 1,5 liter bronwater (pH minstens 7 en droogrest <500) en 3 tassen thee drinkt (om de lever te ondersteunen, vb. paardenbloemthee of brandnetelthee).

Ideaal is als je ‘s morgens of ‘s avonds ook 10 g Engels Zout (magnesiumsulfaat) oplost in een beetje lauw water en dit drinkt (dit is om de dunne darm te zuiveren, waar je diarree van moet hebben). Andere eenvoudige vastenkuren kan je in mijn boek Vrolijk Gezond vinden. Als je géén honger hebt, hoef je te NIET te eten. Sla gerust eens een maaltijd over, dat is ook een vorm van ‘vasten’.

Je laatste boek De Gezondheidscirkel bespreekt een holistische manier om gezond te worden. Vertel je ons even kort hoe jij het schrijven van dit boek hebt aangepakt?

Aangezien de Belgische klassieke voedingsdriehoek niet correct is heb ik zelf De Gezondheidscirkel gemaakt voor de bevolking. Hoe kleiner de cirkels, hoe minder in hoeveelheid je ervan nodig hebt. Hierbij staat ook in enkele zinnetjes uitgelegd, welke voedselcombinaties je kan maken zodat je een optimale spijsvertering bekomt. Het is geen dieet (géén calorieën tellen) maar de werking van je lichaam respecteren zonder commerciële belangen. Er zit in het boek een uitneembare poster dat je op je koelkast kan hangen. 🙂 

Gezondheid is niet enkel een ‘blaadje salade’ meer eten, maar ook “hoe sta je in het leven” en “hoe ga je met zorgen/problemen om die je op je levenspad krijgt?” Als je angstig, gefrustreerd, kwaad bent, dan stopt je spijsvertering en gist en rot je voeding waardoor er weinig voedingsopname is en je dus ook ziek kunt worden op termijn. Het is dus belangrijk om te leren omgaan met negatieve stress,… Achter iedere kwaal zit een emotie. Voorbeeld als je veel keelpijn hebt, dan betekent dit meestal dat je je mening niet durft te zeggen, zwijgt om de rust te bewaren, … maar het is ten koste van jouw gezondheid. En uiteraard kan verkeerde voeding ook keelpijn geven. Voor mij is gezondheid een samenspel van gezonde voeding én hoe je in het leven staat.

Als je onze lezers één advies zou mogen meegeven, welk advies zou dit zijn?

Luister naar de signalen van jouw lichaam en kijk naar je eigen eindproduct (stoelgang), je tong en je urine… daar kan je veel aan ontdekken hoe het met je gezondheid gesteld is. De antwoorden kan je in mijn boeken terugvinden.

Elke 2 weken wordt er een nieuw interview gepubliceerd. Vul hieronder je e-mailadres in en ontvang die automatisch in je inbox.

Koen Venema doet onderzoek naar de microbiologie van de darm aan de Universiteit van Maastricht. Hij is tevens hoofdredacteur van Beneficial Microbes en consulteert bedrijven inzake onderzoek naar darmmicrobiota. Omdat de darm wel eens wordt omschreven als ons ‘tweede brein’, vragen we Koen graag om wat meer informatie.

☛ Bezoek Koens website

Koen, wat inspireerde jou om je in je onderzoek toe te spitsen op de microbiota in de darm?

Ha, da’s een lang verhaal… Ik ben mijn carrière begonnen met werken aan micro-organismen die in de voeding gebruikt worden voor de bereiding van kaas, yoghurt, zuurkool, gefermenteerde worst, etc. … zogenaamde melkzuurbacteriën. Later bleek dat stammen uit deze melkzuurbacteriën (met name Lactobacillus) samen met Bifidobacteriën gezondheidsbevorderende werking hadden, ofwel probiotica waren. In die tijd bleek ook dat wij zelf heel veel bacteriën in onze darm hebben. Die combi ben ik gaan bestuderen, en ik heb dus mijn hele carrière gewerkt aan wat ik nu ‘Beneficial Microbes’ noem…

Hoe kunnen we volgens jou de rol van de darm in het lichaam het best omschrijven?

De darm is de poort (in het Engels heet dat mooi ‘gate-keeper’) die voeding door moet laten maar schadelijke stoffen, inclusief schadelijke bacteriën buiten moet houden. De binnenkant van de darm is namelijk nog steeds de buitenkant van het lichaam. In de dikke darm helpen de bacteriën die daar van nature zitten (de darmmicrobiota) om schadelijke bacteriën te remmen. Ze doen dit bijvoorbeeld door een plek in te nemen die die schadelijke bacteriën ook willen hebben, maar dan is er geen plaats meer, of hetzelfde te eten als schadelijke bacteriën waardoor er ook competitie ontstaat. Daarnaast voert onze darmmicrobiota oorlog door allerlei antimicrobiële stoffen te produceren waar schadelijke bacteriën slecht tegen kunnen. Als laatste produceert onze microbiota stofjes die onze eigen darmcellen gebruiken als energiebron, waardoor de darm optimaal als barrière blijft functioneren. Samen met het onderliggende immuunsysteem in je darmen (waar 70% van alle immuuncellen zich bevinden) beschermen onze darmen ons dus dagelijks tegen allerlei ‘aanvallen’.

Zowel pre- als probiotica zijn van belang voor de darmgezondheid. Kan jij ons het verschil even uitleggen?

 Er is inderdaad een belangrijk verschil wat soms zelfs door wetenschappers (die niet in het veld thuis zijn) door elkaar gehaald wordt. Probiotica zijn levende micro-organismen die (als ze in de juiste aantallen ingenomen worden) een gezondheidsbevorderende werking op ons (de gastheer) hebben. Dat houdt dus in dat niet alle bacteriën in voeding per definitie probiotica zijn. Alleen als men heeft aangetoond dat ze de gezondheid bevorderen, mogen ze het ‘label’ probiotica dragen.

Prebiotica daarentegen zijn geen bacteriën, maar voedingscomponenten die (per definitie) de darmmicrobiota beïnvloeden, op een dusdanige manier dat ze wederom gezondheidsbevorderend voor de gastheer zijn. Twee decennia geleden betekende dat eigenlijk dat men keek naar de stimulatie van Bifidobacteriën, omdat we vonden dat die gezond zijn. Tegenwoordig weten we dat ook van andere micro-organismen met exotische namen zoals Akkermansia muciniphila, Faecalibacterium prausnitzii of Eubacterium rectale.

Welke factoren beïnvloeden onze pre- en probioticaniveaus?

Probiotica nemen we in. Denk hierbij aan het bekende Yakult-drankje dat hieronder ook genoemd wordt, of een product als Danone Actimel. Maar je kunt ze ook krijgen bij de drogisterij in de vorm van pillen en capsules, of simpele zakjes poeder.  Vaak moet je ze enkele dagen innemen voordat je het effect merkt. Als ze werken is het zaak om ze langere tijd in te blijven nemen, want in principe worden ze gewoon door je darmen heen gespoeld, en komen ze er, plat gezegd, aan de achterkant weer uit.

Naast dat prebiotica vaak gezuiverd aan bepaalde voedingsproducten worden toegevoegd (bij. de groene Yakult flesjes bevatten niet alleen de Lactobacillus casei Shirota probiotica stam, maar ook een prebioticum) zitten deze stofjes van nature ook in een aantal gewassen. Zo bevatten uien, witlof en bananen zogenaamde fructo-oligosacchariden (FOS). Vaak echter wordt er een behandeling losgelaten op de natuurlijke stofjes om ze op de meest actieve manier in handen te krijgen. Bijv. galacto-oligosacchariden worden enzymatisch gemaakt uit melksuiker (lactose), terwijl xylo-oligosacchariden gemaakt worden uit xylaan dat je bijv. kan isoleren uit granen of suikerriet-stengels.

Probiotische drankjes als Yakult roepen gemengde reacties op. Helpen ze effectief om onze darmflora te verbeteren?

Yakult helpt goed om de stoelgang te normaliseren. Ik ben jaren geleden betrokken geweest bij het beoordelen van het wetenschappelijk dossier dat Yakult hieromheen opgebouwd had voor de NL overheid. Dat dossier is toen positief beoordeeld. Dat betekent dat hiervoor inderdaad voldoende wetenschappelijk bewijs is. Zowel bij constipatie als bij diarree helpt Yakult om de stoelgang ‘te normaliseren’. Probiotica hebben over het algemeen weinig effect op de darmflora (overigens een verouderd woord, we gebruiken tegenwoordig microbiota). Prebiotica daarentegen per definitie juist wel. Die zijn er op gericht om de darmmicrobiota (op een positieve manier) te beïnvloeden. Daar is in mijn ogen overtuigend bewijs voor.

Darmbacteriën worden alsmaar vaker gelinkt aan psychologische en neurologische aandoeningen. Hoe kunnen we deze link verklaren?

Ja dat klopt. Onze microbiota is samen met ons geëvolueerd in de loop van miljoenen jaren en we hebben een symbiotische relatie. Dat wil zeggen: wij hebben de microbiota nodig en zij hebben ons nodig. Over het algemeen verloopt dat samenspel (volkomen ongemerkt) van dag tot dag uitstekend. Af en toe, voornamelijk door onze veranderde leefstijl in de loop van de afgelopen honderd jaar, wordt het verstoord. Dit is omdat onze microbiota een effect hebben op ons eigen metabolisme en immuunsysteem, en die hebben weer een effect op bijvoorbeeld het brein. Stress, cognitie en zelfs ontwikkeling van het brein zijn zaken waar de microbiota een invloed op uitoefent. Ook denk men dat het een rol speelt bij allerlei aandoeningen zoals Alzheimer’s en Parkinson. Het onderzoek hiernaar staat nog in de kinderschoenen, maar mijn ‘gut feeling’ zegt dat het niet verbazingwekkend is dat ze het brein beïnvloeden… door de interactie die ze met ons hebben. Meestal is die interactie ten goede, maar door onze huidige leefstijl en voedingspatronen slaat het soms op hol. Dat wil niet zeggen dat we de microbiota overal de schuld van moeten geven, ze spelen er een rol in, maar zijn niet noodzakelijkerwijs de oorzaak van het probleem.

De laatste jaren krijgen steeds meer mensen te kampen met darmproblemen. Is dit te wijten aan onze voeding en levensstijl, of zijn er andere oorzaken?

Ah, ik ben de vorige vraag gaan beantwoorden zonder deze eerst te lezen 🙂 … Ja, naast de psychologische en neurologische aandoeningen zijn ook darmproblemen te wijten aan onze voeding en levensstijl.

Zijn er bepaalde voedingstrends die we beter kunnen vermijden om onze darm gezond te houden?

Dat is een vraag die niet gemakkelijk te beantwoorden is (en ik heb hem overigens geïnterpreteerd als ‘darmmicrobiota gezond houden’). Ik ben ooit eens gevraagd om bij het TV programma Pauw te komen vertellen waarom sommige diëten volgens mij slecht zijn. Ik heb toen gezegd dat ik liever een andere insteek zou kiezen door te bespreken welke facetten van verschillende diëten juist goed waren en hoe je die goede aspecten zou moeten combineren, maar dat was blijkbaar niet confronterend genoeg voor een TV programma en ze trokken de uitnodiging in… Ook hier (in deze tekst) heb ik het liever over wat je juist WEL moet doen: de darmmicrobiota floreert het best op voedingsvezel. Dat zit in groente en fruit, en granen. Voldoende inname van groente en fruit  is voor het overgrote deel van de NL bevolking een uitdaging. Meer dan 90% van de mensen haalt niet de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid. Als dat het geval is zou je het kunnen aanvullen met prebiotica, maar de natuurlijke voedingsvezels hebben nog additionele voordelen: ze beïnvloeden ook de stoelgang positief.

Welke voeding of voedingsstoffen zijn dan weer essentieel voor een gezonde darm?

In het algemeen is het goed om gezond te eten, met zo weinig mogelijk geraffineerd voedsel. Als er al een trend is (of aan het ontstaan is) dan is het de terugkeer naar de inname van volledige gewassen (‘whole foods’) en niet de opgezuiverde componenten. Een simpel voorbeeld is wit versus volkoren (of meergranen) brood. Wit is geraffineerd, volkoren bevat nog de meeste bioactieve stoffen uit graan. Wil je echt helemaal uit je dak gaan, dan kan je denken aan zuurdesem brood, dat is ook nog eens gefermenteerd met melkzuurbacteriën :-). Dat zelfde geldt ook voor groente en in mindere mate fruit. Zuurkool is een bekend voorbeeld van gefermenteerde groente. Ik ben betrokken bij een consortium (bij elkaar gebracht door de Stichting Keep Food Simple; www.keepfoodsimple.nl) die de voordelen van gefermenteerde gewassen bestuderen.

Wanneer we kiezen voor een supplement met probiotica, voor welke vorm kiezen we dan het best?

De vorm maakt niet zo vreselijk veel uit, hoewel sommige bedrijven beweren dat hun vorm beter is dan andere. Daar zit vaak ook wel een bron van waarheid in, maar wat voor mij belangrijker is, is op wat voor moment je probiotica inneemt. Dit zou ten alle tijden in combinatie met een maaltijd moeten. Probiotica zijn namelijk bacteriën, en die worden deels afgedood door de verdedigingsmechanismen die het lichaam heeft, zoals maagzuur en galzouten. Door ze met/tijdens/of vlak na (binnen een kwartier) een maaltijd in te nemen worden ze deels beschermd tegen die verdedigingsmechanismen en kunnen ze optimaal ‘hun werk’ doen.

Kan je ons kort iets vertellen over jouw laatste nieuwe project?

Oef, ik zou niet weten waar ik zou moeten beginnen. In mijn groep aan de universiteit van Maastricht lopen op dit moment zo’n 15 studies die zich richten op de rol van ‘Beneficial Microbes’ op de gezondheid, waarbij we zowel naar pro- als prebiotica kijken (en hebben we er ondertussen zo’n 45 studies afgerond). Hierbij proberen we de overleving van probiotica te beïnvloeden, alsook de samenstelling en de activiteit van de darmmicrobiota zo te sturen dat dit leidt tot meer gezondheid. Een afgerond en recentelijk gepubliceerd onderzoek waar ik wel trots op ben is dat we met behulp van een probiotica stam (Bacillus coagulans BC30) de digestie van planteneiwitten verhogen. Over het algemeen is de digestie van planteneiwitten fors lager dan dat van dierlijk eiwit. Door de groei van de wereldbevolking worden we echter steeds meer gedwongen om meer planteneiwitten te eten. Om die nu optimaal te benutten hebben wij laten zien dat het tegelijk innemen van BC30 zorgt voor een hogere inname van aminozuren (Keller et al. Bacillus coagulans GBI-30, 6086 increases plant protein digestion in a dynamic,computer-controlled in vitro model of the small intestine (TIM-1). Beneficial Microbes, 2017; 8(3): 491-496; https://www.wageningenacademic.com/doi/10.3920/BM2016.0196).

Elke 2 weken wordt er een nieuw interview gepubliceerd. Vul hieronder je e-mailadres in en ontvang die automatisch in je inbox.

Evelyne Mertens is diëtiste en wetenschappelijk medewerker aan de Faculteit Geneeskunde van KU Leuven. Evelyne is gespecialiseerd in de vegetarische en veganistische levensstijl.

☛ Bezoek Evelynes Facebook-pagina

Evelyne, wat was jouw voornaamste drijfveer om je te verdiepen in vegetarisme en veganisme?

Als kind vond ik het ethisch niet correct om dieren te eten. In feite wilde ik al vegetariër zijn nog voor ik de term leerde kennen. Op mijn twaalfde gingen mijn ouders eindelijk akkoord met een vegetarisch voedingspatroon, op voorwaarde dat ik eerst naar een diëtist en de huisarts ging. Melkproducten heb ik nooit veel gegeten omdat ik moeilijk lactose verdraag.

Stilaan ben ik dan van vegetariër naar veganist geëvolueerd. Omdat ik in dit opzicht graag andere mensen wou helpen, heb ik gekozen voor een opleiding voeding- en dieetleer. Ik ben afgestudeerd als diëtiste, en heb daarna nog studiedagen en cursussen gevolgd om mij te specialiseren. Nadat ik het diploma van diëtiste behaalde, ben ik begonnen aan een masteropleiding in het Management en beleid van de gezondheidszorg. Tegelijk ben ik gestart als vrijwilliger bij Eva vzw, een organisatie in België die plantaardige voeding promoot, wat ik ondertussen al 10 jaar doe.

In België is er de ‘voedingsdriehoek’, in Nederland de ‘schijf van vijf’. Heb jij opmerkingen bij deze voorlichtingsmodellen?

Ik ben fan van de meest recente modellen. Ze moedigen aan om de consumptie van dierlijke producten te verminderen en die van plantaardige producten te verhogen. Voor mij mag wel vermeld worden dat deze dierlijke producten effectief vervangen kunnen worden door volledig plantaardige producten. Dierlijke producten zijn niet per se essentieel voor een gezond en gevarieerd voedingspatroon.

Bijna wekelijks lezen we dat omega-3 vetzuren belangrijk zijn en dat je ze vooral in vette vis vindt. In welke producten kan een vegetariër of veganist de nodige omega-3 vinden?

Varieer in oliesoorten en producten die deze oliën bevatten – denk maar aan olijfolie, lijnzaadolie, rijstolie enzovoort. Avocado’s, noten, zaden en pitten zijn stuk voor stuk prima bronnen van essentiële vetzuren. Er bestaan tevens volledig plantaardige smeervetten met een goede verhouding tussen omega-3 en omega-6 vetzuren. Er zijn voor vegetariërs en veganisten dus tal van producten beschikbaar om aan de nodige omega-vetzuren te komen.

Kinderen hebben calcium nodig om te groeien en calcium vinden we voornamelijk in zuivel. Welke alternatieve voedingsmiddelen met calcium zou jij aanraden?

Er bestaat een groot misverstand, nl. dat je melkproducten nodig hebt om aan calcium te raken. Er zijn tal van producten die van nature veel calcium bevatten, denk maar aan groenten en peulvruchten (Chinese kool, sojabonen, broccoli, spinazie), alsook noten (amandelen, hazelnoten, paranoten). Ook verrijkte producten (bijvoorbeeld soja- en amandelpudding) bevatten de calcium die je nodig hebt.

Er zijn verschillende soorten plantaardige melken (soja, haver, amandel, …) op de markt. Welke soort zou jij aanraden en welke soort afraden?

Afraden doe ik niet, alle producten zijn een goed alternatief. Ik raad wel altijd de verrijkte producten aan; de producten die verrijkt zijn met vitamine B12, ijzer, calcium – dit staat steeds duidelijk vermeld op de verpakking – en bij voorkeur ook de sojaproducten. Soja-eiwitten zijn volwaardige eiwitten in tegenstelling tot bijvoorbeeld eiwitten in amandelyoghurt of rijstmelk. De andere soorten zijn natuurlijk wel goed ter afwisseling.

Biologische voeding is in. Ben jij van mening dat biologische groenten voedzamer zijn dan ‘gewone’ groenten?

Daar ga ik geen grote uitspraken over doen. Als academicus probeer ik continu wetenschappelijke studies omtrent voeding op te volgen, en wat daaruit blijkt is dat studies elkaar vooral tegenspreken. Qua voedingswaarde is biologische voeding gelijk aan niet-biologische voeding, qua schadelijke stoffen kan biologische voeding iets beter zijn. Als er al schadelijke stoffen voorkomen in niet-biologische voeding, blijft die hoeveelheid vrij laag. Je moet er echt al kilo’s van eten om er een negatief effect van te ondervinden. Ik ben ervan overtuigd dat niet-biologische voeding ook veilig is.

Het prikkelbare darmsyndroom is een moderne aandoening die steeds vaker voorkomt. Denk jij dat overschakelen op een vegetarisch of veganistisch voedingspatroon kan helpen?

Dat is heel persoonsafhankelijk. Prikkelbare darmsyndroom houdt in dat je bepaalde voedingsstoffen moet vermijden die de symptomen uitlokken. Welke voedingsmiddelen dat zijn varieert sterk van persoon tot persoon. Sommige mensen hebben wel baat bij plantaardige voeding omdat die meer vezels bevat; bij anderen gaat dit net een reactie uitlokken. Je kunt dus niet tegen iemand zeggen dat plantaardige voeding een kant-en-klare oplossing is voor zijn of haar probleem.

Als je een niet-vegetariër met één maaltijd moet overtuigen om vegetariër te worden, welke maaltijd zou dat zijn? Heb jij een favoriete plantaardige maaltijd?

Er zijn zoveel mogelijkheden! Ik zou gewoon kiezen om een plantaardige tiramisu te maken. De meeste mensen denken dat het niet mogelijk is om een volledig plantaardige variant van hun favoriete dessert te maken. Men denkt ook steeds dat veganisten ‘keigezond’ zijn en dus nooit zondigen. Voor elk gerecht op basis van dierlijke voeding, bestaat er een plantaardig alternatief. Twee jaar geleden heb ik tijdens de feestdagen voor mijn familie een plantaardige tiramisu gemaakt en dit was een schot in de roos. 

Zelf plantaardige tiramisu maken? Evelynes recept vind je hier

Hoe zie jij de toekomst na de crisis rond Covid-19? Denk je dat we vaker zullen overstappen op een vegetarisch of veganistisch voedingspatroon?

Ik heb vooral gemerkt dat mensen meer bezig zijn met hun gezondheid: ze willen meer bewegen omdat ze vaker thuis zitten en dat gaat ook hand in hand met voeding. Mensen gaan er vaak vanuit dat plantaardig eten net iets gezonder is.

In het algemeen spelen producenten meer en meer in op de steeds meer toenemende populariteit van plantaardige voeding. Vroeger moest je naar de natuurwinkel om een vleesvervanger te vinden en nu vind je in elke winkel en prijscategorie vleesvervangers en plantaardige producten. Mensen staan er meer en meer bij stil en niet alleen voor hun gezondheid, maar ook in het kader van milieu en dierenwelzijn is plantaardige voeding ook wel echt de oplossing. Ik ben ervan overtuigd dat dit alleen maar nog groter zal worden in de toekomst.

Elke 2 weken wordt er een nieuw interview gepubliceerd. Vul hieronder je e-mail adres in en ontvang die automatisch in je inbox.

Michaël Sels is diëtist, auteur en kok. In zijn boek ‘Lekker Lang Leven’ deelt hij 50 gezonde recepten om gezond de dag door te komen. Vandaag stellen wij Michaël enkele vragen over ontbijtgewoonten.

☛ Bezoek Michaël Sels’ website

Voor we in het ontbijt duiken, wat inspireerde jou om je te verdiepen in onze voedingspatronen?

Ik kreeg de liefde voor koken met de paplepel ingegeven. Mijn grootouders serveerden een klassieke keuken in hun brasserie in Bevel, in de Antwerpse Kempen. Oma’s liefde voor het koken zette mij ook vaak aan de kookpotten.

Na mijn opleiding aan de hotelschool Ter Groene Poorte in Brugge borrelde de interesse in wat voeding met je lichaam doet op. 

Ondertussen was ook de dunne bonenstaak die ik nog altijd meende te zijn geleidelijk vol in het blad geraakt en had ik meteen mezelf als proefkonijn om die vermeende kracht van gezond eten op af te vuren.

Met een opleiding tot klinisch diëtist achter de kiezen en enorm gemotiveerd om mijn goesting in lekker eten te combineren met wat goed is voor je lijf kwam ik al snel terecht in het Universitair Ziekenhuis Antwerpen (UZA). Aan de Katholieke Universiteit Leuven verscherpte ik mijn kennis in oncologie (kanker) en voeding. Kanker is voor mij de ziekte van de 21ste eeuw waar we alle zeilen moeten bijzetten om ze te slim af te zijn en met een nieuwe levensstijl kan dat ook in vele gevallen lukken.

Sinds 2015 ben ik aangesteld als hoofddiëtist in het UZA en leid ik een team van allemaal bedreven diëtisten die binnen hun vakgebied de kracht van voeding op een wetenschappelijk manier inzetten.

Volg jij zelf een bepaald dieet of ben je voorstander van het motto “alles met mate”?

Onze relatie met voeding is helemaal ontwricht. We eten met z’n allen te veel suiker, te veel vet, te vaak ongezonde tussendoortjes en ga zo maar door. Het huidige overheidsbeleid probeert daar iets aan te veranderen door ons vooral mínder te doen eten: minder suiker door de ‘suikertaks’, minder tussendoortjes bij kinderen door televisiereclame voor snacks te verbieden tijdens kinderprogramma’s, minder vet, minder zout… De boodschap op zich is niet verkeerd, maar ze lijkt slechts op wisselend succes te kunnen rekenen.

Het is ook moeilijk om gemotiveerd een ‘verboden te eten’-lijstje te volgen om er dan pas binnen 30 jaar – misschien – de vruchten van te plukken. We vragen de jongeren gezond te eten, niet te veel te snoepen, frisdrank links te laten liggen en dat allemaal om later een kleinere kans op hart- en vaatziekten of kanker te hebben. Natuurlijk voelt niemand van hen zich zo aangesproken. Jongeren zijn echter wel gevoelig voor vlugge winst, zoals een stralendere huid of het vooruitzicht een halve marathon te kunnen lopen als ze onder meer wat gezonder gaan eten.

Wanneer de effecten van gezonde voeding op ons lichaam helder en concreet zijn, luisteren we veel beter naar de adviezen. Zo weet je waarom jij jezelf bijvoorbeeld wel trakteert op een dagelijkse portie vers fruit en niet op die verleidelijke chocoladecroissant. Om echt aan de slag te gaan met al die goeie raad, is het belangrijk de gevolgen van je acties te begrijpen. Alleen dan wordt gezonder eten een bewuste keuze.

Ik wil de meerwaarde tonen die gezonde voeding je kan bieden. Ik wil laten zien dat het eten van meer pure producten, zoals groenten, fruit, noten en vis op alle fronten voor een verbetering zorgt. Als bewijs voor de kracht van gezond eten steun ik op kwalitatieve wetenschappelijke publicaties. mijn motto: “Ga samen met mij voor Méér en je zal zien, dat beloof ik je, de rest volgt vanzelf!”

Veel mensen kiezen voor brood als ontbijt. De laatste jaren zien we echter een opkomend verzet tegen ‘glutenrijke’ voeding. Wat is jouw mening hierover?

Er is vandaag ontzettend veel aandacht voor voeding. Op zich goed nieuws, want we kunnen nooit genoeg geïnformeerd worden over wat we wel en niet moeten eten. Voeding is een nieuwe religie geworden, maar het is er eentje met veel profeten, paria’s en heilige geschriften. Door al het luide geroep van believers en non-believers in soms de gekste dieettheorieën dreigt bij sommige mensen het vertrouwen in de klassieke, echt wetenschappelijke richtlijnen te vervagen.

Zo is de glutenvrij trend een ook eentje, wanneer je niet lijdt aan een glutenintolerantie is het volstrekt zinloos dit te weren uit je voeding. Het kan zelf nadelig werken, want vele glutenvrij producten zijn geraffineerd en hoog bewerkt.

Tijdens onze kindertijd kozen we vaak voor Kelloggs en consorten. Van ontbijtgranen wordt echter gezegd dat ze sterk verwerkt zijn en je ze beter kunt vermijden. Bestaan er ook gezonde ontbijtgranen?

Spendeer eens wat tijd tussen de winkel rayons, een verpakking geeft al veel prijs voor ontbijtgranen hanteer ik < 12 g vet/100 g en > 6 g vezels/100 g als richtlijn. Ga ook voor vers fruit, combineer je portie granen met een portie fruit zo heb je meteen je dag goed begonnen!

In andere culturen eet men vaker een warm ontbijt. Zijn hier gezondheidsvoordelen aan verbonden of is dit slechts een cultuurverschil?

Dit is vooral cultureel bepaald, er is geen goed of slecht. maar heb je al eens gedacht aan een salade als ontbijt? Een slaatje als ontbijt: in het Midden-Oosten is het dagelijkse kost, maar hier staat het vooral als lunch op het menu. Nochtans is de toevoeging van groenten en fruit ook in het ontbijt steeds gewenst. Dat klinkt misschien niet evident, maar met deze ontbijtsalade lukt het mij alleszins wel. Ik kies voor ontbijtsalade met gemarineerde rode biet, parelcouscous en granaatappel.

Je leest wel eens statements als “chiazaad gaat samen met verstikkingsgevaar.” Zijn er bepaalde ontbijttrends die vanuit jouw standpunt ‘gevaarlijk’ zijn?

Onze tas koffie bij het ontbijt is vervangen door een Grande Frappuccino met karamelsiroop erin en glitters er bovenop, met zo een beker elke ochtend onderweg naar je werk heb je al evenveel energie binnen als een BigMac, is dit voor jou echt de moeite? Het is de vraag aan jezelf zeker waard.

Heb jij zelf een favoriet ontbijt die je met onze lezers wil delen?

Mijn favoriet is absoluut de ontbijt bananasplit, een ontbijt hoeft absoluut niet saai te zijn. Met deze variant op het klassieke Amerikaanse ijsdessert start je de dag speels, met een glimlach en vol goede vibes.
Het receptje deel ik HIER.

Elke 2 weken wordt er een nieuw interview gepubliceerd. Vul hieronder je e-mail adres in en ontvang die automatisch in je inbox.