Ons lichaam wordt iedere dag beschermt door ons afweersysteem (ook wel bekend als weerstand of immuunsysteem). Een sterk immuunsysteem zet zich in om weerstand te bieden tegen allerlei bacteriën en virussen van buitenaf om er zo voor te zorgen dat we niet (of nauwelijks) ziek worden.
Zodra er een lichaamsvreemde stof het lichaam binnenkomt, gaat je immuunsysteem aan de slag om je lichaam daar tegen te verdedigen. Hiervoor heeft het allemaal mooie verdedigingsmechanismen ingesteld, zoals het aanmaken van meer snot, het verhogen van het aantal witte bloedlichaampjes en het ontwikkelen van koorts.
Maar wat als je immuunsysteem de normale processen in je lichaam ineens ziet als indringer? Dan is er sprake van een auto-immuunziekte.
Wat is een auto-immuunziekte?
Een auto-immuunziekte is eigenlijk iedere aandoening waarbij het lichaam zichzelf aanvalt. Normale processen in het lichaam worden door je weerstand ineens gezien als indringers. En net als met echte indringers stelt het afweersysteem alles in het werk om de indringers te verjagen. Aangezien dit niet mogelijk is, omdat het om lichaamseigen stoffen gaat, ontwikkelt het lichaam verschillende klachten. Bekende auto-immuunziekten (ook wel systeemziekte genoemd) zijn diabetes type-1, reuma, psoriasis, MS, lupus, Ziekte van Crohn en IBD – om er slechts een paar te noemen.
Meer lezen? Ontdek het interview met Loes Heijmans over diabetes type 1!
Symptomen van een auto-immuunziekte
Iedere auto-immuunziekte gepaard gaat met eigen, specifieke symptomen. Er zijn wel enkele overkoepelende symptomen die bij alle systeemziekten voorkomen, zoals vermoeidheid, spierpijn, haarverlies, uitslag, lichte koorts, en concentratieproblemen.((13 juli 2007, Multistep Pathogenesis of Autoimmune Disease)) Verder kun je last hebben van gewrichtspijn, een algeheel ziek gevoel en flauwvallen.
Andere symptomen zijn natuurlijk zeer specifiek bij iedere aandoeningen. Zo kun je bij diabetes type-1 last hebben van veel dorst en bij reuma dat je je handen niet goed kan gebruiken. Psoriasis gaat gepaard met hevige huiduitslag. Daarom is het verstandig om altijd bij een combinatie van verschillende symptomen een arts te raadplegen.
Oorzaken van auto-immuunziekten
Waarom besluit je eigen afweersysteem je lichaam aan te vallen? Het is een vraag die veel artsen en wetenschappers bezig houdt en waar geen eenduidig antwoord op te vinden is. Er is wel een sterk vermoeden dat sommige mensen meer kans hebben om een systeemziekte te ontwikkelen dan anderen door een erfelijkheidsfactor.
Volgens een studie uit 2014 hebben bijvoorbeeld vrouwen twee keer meer kans op het ontwikkelen van auto-immuunziekten dan mannen. Vaak ontstaat een dergelijke ziekte tijdens de vruchtbare jaren van een vrouw. Uit verschillende statistieken komt naar voren dat lupus meer voorkomt bij Afro-Amerikaanse en Latijns-Amerikaanse mensen dan bij Westerse mensen. Waarom? Daar is geen antwoord op.
Wanneer je vaker last hebt van ontstekingen en een laag afweersysteem, dan heb je ook meer kans op het ontwikkelen van een auto-immuunziekte. Onderzoekers vermoeden daarnaast dat andere omgevingsfactoren, zoals blootstelling aan chemicaliën of oplosmiddelen ook een rol kunnen spelen. Evenals het ‘westers dieet’ met veel vet- en suikerrijke producten zou auto-immuunziekten in de hand kunnen werken. Echter is dit niet bewezen.
Risicofactoren voor het ontwikkelen van een systeemziekte
Hoewel men niet zeker is van waarom iemand een auto-immuunziekte krijgt en wat daar dan een achterliggende oorzaak van is, is wel bekend dat er risicofactoren in het spel kunnen zijn die de kans op een dergelijke aandoening kunnen vergroten. Erfelijkheid is een van de grootste risicofactoren. Wanneer bepaalde aandoeningen voorkomen in je familie, loop je een grotere kans om ook diabetes type-1 of reuma te ontwikkelen.((2012, The Immunogenetic Architecture of Autoimmune Disease))
Een andere factor is vrouw-zijn. Vrouwen maken blijkbaar meer kans om een auto-immuunziekte te ontwikkelen dan mannen. Dit heeft met het verschil in geslachtshormonen te maken. Dankzij verschillende onderzoeken lijkt het er steeds meer op dat geslachtshormonen van vrouwen bepaalde processen in het lichaam aanwakkeren. De effecten van verschillende geslachtshormonen, waaronder oestrogenen, progesteron, androgenen en prolactine kunnen hierdoor de aandoeningen verergeren en soms verminderen.
Andere risicofactoren zijn over- en ondergewicht, roken en bepaalde types van medicaties, zoals statines.((augustus 2014, Gender differences in autoimmune disease))
Diagnose stellen van een auto-immuunziekte
Omdat iedere auto-immuunziekte anders is, is nader onderzoek noodzakelijk om precies te achterhalen wat er in het lichaam aan de hand is. Per ziekte verschilt namelijk het ziektebeeld en daarom is het belangrijk dat er een goede test wordt gedaan. Dit kan vaak via de huisarts of juist bij een specialist.
De diagnose van een auto-immuunziekte kan gesteld worden door middel van een antinucleaire antistoftest; de ANA-bloedtest. Dit is test die artsen vaak het eerste toepassen om te zien of er sprake is van een auto-immuunziekte. Bij een positieve test weet je dat er sprake is van een dergelijke aandoening. Maar om uit te zoeken om welke aandoening het dan precies gaat, zullen er aanvullende tests nodig zijn om de specifieke auto-antilichamen te identificeren die bij bepaalde auto-immuunziekten worden geproduceerd in het lichaam.
Behandeling van een auto-immuunziekte
De behandeling van een systeemziekte hangt natuurlijk heel erg af van het type aandoening die je hebt. Bij reuma zal de behandeling heel anders zijn dan bij diabetes of lupus. Veel medicatie is gericht op het bestrijden van de symptomen, omdat de oorzaak niet weg te nemen is; het lichaam doet het immers zelf.
In veel gevallen zal je medicatie krijgen die de werking van je immuunsysteem gaan onderdrukken, zodat deze het lichaam zelf niet aanvalt. Daarnaast kunnen er ontstekingsremmers voorgeschreven worden als veel last hebt van ontstekingen door de auto-immuunziekte. Verder zal de behandeling toegespitst worden op het type auto-immuunziekte dat je hebt.
Hoewel het soms moeilijk zal zijn te bewegen met een auto-immuunziekte is dat wel aan te raden. Door je lichaam te blijven gebruiken tijdens het fietsen, wandelen of zwemmen, zorg je voor een goede doorbloeding van het lichaam. Dit kan helpen met medicatie en natuurlijk met zo lang mogelijk soepel blijven.
Voeding en auto-immuunziektes
Het kan zijn, zo blijkt uit onderzoeken dat voeding kan helpen bij auto-immuunziektes. Vooral door voeding die juist een reactie ontlokt te vermijden, kun je je lichaam helpen minder last te hebben van de symptomen die bij een auto-immuunziekte horen. Zo is het goed om gebalanceerd te eten met weinig geraffineerde suikers als je diabetes type-1 hebt.
Bij de Ziekte van Crohn neem je liever geen voedingsmiddelen die je darmen erg triggeren. Suiker staat bekend als voedingsbodem voor ontstekingen. Wat daar precies de achterliggende oorzaak van is, wordt nog onderzocht. Maar het verminderen van je suikerinname kan helpen bij een auto-immuunziekte.((31 augustus 2010, Kan te veel suiker chronische ontstekingen veroorzaken?)) Verder is het altijd aan te raden om gezond te eten met verse groenten en fruit, voldoende vezels en water.
Vitamines ter ondersteuning van het immuunsysteem
Een goede weerstand is altijd belangrijk. Helemaal wanneer je immuunsysteem van slag is, is het juist belangrijk om je lichaam een handje te helpen.
Er zijn verschillende vitamines en mineralen die van invloed kunnen zijn op een normale functie van het immuunsysteem en de ontstekingsrespons van het lichaam. Vooral vitamine D wordt hierin genoemd, maar ook vitamine A, vitamine B6, vitamine B12, foliumzuur, vitamine C, ijzer, koper, seleen en zink kunnen een bijdrage leveren aan een gezond en evenwichtig immuunsysteem.((2021, Weerstand – Vitamine Informatie Bureau))
Hoewel deze vitamines en mineralen ondersteuning kunnen bieden om een auto-immuunziekte te voorkomen of te ondersteunen in een behandeling, zullen ze een behandeling niet kunnen vervangen.
Raadpleeg altijd een arts
Wanneer je last hebt van chronische vermoeidheid, pijn in spieren en gewrichten, veel jeukende huiduitslag ervaart en zwellingen hebt op plekken waar je die niet verwacht, dan is het verstandig om altijd een arts te raadplegen. Samen met de arts kun je er namelijk achter komen of je wellicht last hebt van een auto-immuunziekte en samen een behandelplan beginnen om minder last te hebben van de symptomen.
Auto-immuunziektes kunnen je leven zeer beïnvloeden, gelukkig zijn er allerlei medicaties die kunnen helpen om de aandoening onder controle te houden.((2021, Auto-immuunziekten))((26 maart 2019, What is an autoimmune disease?))((2021, What Are Common Symptoms of Autoimmune Disease?))
Vind je onze blogs interessant? Schrijf je dan zeker in op de nieuwsbrief: