Je stofwisseling vormt een heel belangrijk onderdeel van alle processen in je lichaam om gezond door het leven te gaan. Het is namelijk verantwoordelijk voor het omzetten van allerlei stoffen naar bruikbare voedingsstoffen voor alle cellen en andere processen in het lichaam. Een belangrijke taak dus.
Maar wanneer er allerlei processen in je stofwisseling verstoord worden, dan kun je het metabool syndroom ontwikkelen. Het metabool syndroom is een verzamelnaam voor een groep factoren die samen het risico op verschillende aandoeningen kan vergroten, zoals diabetes, hart- en vaatziekten, hoge bloeddruk, kanker en de ziekte van Alzheimer.
Problemen bij de stofwisseling
Nog even terug naar de stofwisseling. Deze is dus verantwoordelijk voor alles wat je lichaam doet aan omzetten van een voedingsstof naar een andere vorm ervan, zodat je lichaam dit kan opnemen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het omzetten van koolhydraten naar glucose en aan vitamine D, wat de huid aanmaakt door opvangen zonlicht hierin om te zetten.
De stofwisseling is zo betrokken bij alles in je lichaam. Wanneer er dus ergens iets mis is, dan raakt het stofwisselingsysteem uit balans en kun je dus het metabool syndroom ontwikkelen. Het metabool syndroom is een verzameling van verschillende stofwisselingsproblemen, die wel met elkaar in verband staan, te weten: insulineresistentie, verhoogde nuchtere bloedsuikerspiegel, te hoog LDL-cholesterol, verlaagd HDL-cholesterol, overgewicht en dan met name vet op de buik.
Vooral de buikomtrek is bepalend om tot de diagnose metabool syndroom te komen. Bij vrouwen komt metabool syndroom eerder voor als de tailleomtrek 80 centimeter of meer bedraagt. Bij mannen is dat vanaf 94 centimeter. De diagnose ‘metabool syndroom’ wordt overigens pas gesteld als je zowel een grotere buikomtrek hebt als twee of meer van de hiervoor genoemde stofwisselingsproblemen. Daarnaast versterken de problemen elkaar aanzienlijk, waardoor er een soort sneeuwbaleffect ontstaat.
Daarom kan je bij diabetes hart- en vaatziekten ontwikkelen en is het mogelijk dat problemen met het cholesterol ook je bloedsuikerspiegel in de war schopt. Toch hangt het allemaal samen met je hart- en bloedvaten, waardoor deze het meeste risico lopen een aandoening te ontwikkelen door het metabool syndroom.
Symptomen van metabool syndroom
Metaboolsyndroom kan verschillende symptomen hebben, omdat deze weer afhankelijk zijn van de eerder genoemde stofwisselingsproblemen. Daarbij komt ook nog eens kijken dat er meerdere symptomen kunnen ontstaan, naarmate de tijd verstrijkt.
Daarnaast wordt vaak de focus gelegd op één ziektebeeld, bijvoorbeeld diabetes, hoge bloeddruk of verhoogd cholesterol. Hierbij wordt dan niet direct naar het verband tussen de stofwisselingsaandoeningen gekeken.
Metabool syndroom heeft op zijn beurt als aandoening op zichzelf geen eigen symptomen. Het is daarom heel belangrijk om goed naar je lichaam te blijven luisteren en je – vooral als erfelijkheid een mogelijke boosdoener kan zijn – regelmatig te laten testen. Door middel van bloedonderzoek kan namelijk insulineresistentie, cholesterolproblemen en dergelijke in een vroeg stadium worden opgespoord.
Verschillende bijkomende klachten
Naast typische symptomen die horen bij het beeld van diabetes, hoge bloeddruk en andere stofwisselingsproblemen, kunnen er nog andere lichamelijke en geestelijke klachten als gevolg van metaboolsyndroom om de hoek komen kijken. Als voedingsstoffen namelijk niet goed kunnen worden omgezet door de stofwisseling, kan het lichaam uit balans raken. Zo kun je ernstige vermoeidheid ervaren of word je juist heel prikkelbaar, omdat je uit balans bent.
Vooral insulineresistentie kan om die reden extra klachten met zich mee brengen. Het staat vooral bekend om het uit balans brengen van de hormoonhuishouding, met allerlei klachten tot gevolg. Hierdoor kun je last hebben van angst, stress, nervositeit, slaapproblemen, chronische vermoeidheid, concentratieproblemen, somberheid, depressieve gevoelens en natuurlijk vruchtbaarheidsproblemen, menstruatieproblemen en erectieproblemen.
Heb je last van meer dan twee van deze klachten en je hebt er geen andere, duidelijk aanwijsbare verklaring voor, dan is het goed om eens met een (huis)arts te gaan praten.
Oorzaken van metabool syndroom
Waarom het metabool syndroom ontstaat, kan verschillende oorzaken hebben. Er wordt hierbij vooral gekeken naar leefstijl, maar ook erfelijkheid kan een rol spelen. Het hebben van (ernstig) overgewicht werkt het metabool syndroom vooral in de hand, samen met zittend werk en insulineresistentie.
Stress kan ook het risico op metabool syndroom verhogen. Bij stress gebeurt er van alles in je lichaam, maar het is vooral allemaal uit balans. Stress zorgt ervoor dat je lichaam het seintje ‘vechten of vluchten’ krijgt. Hiervoor is veel energie nodig voor de spieren. Echter, gebruiken we deze energie niet om te vechten of te vluchten; de meeste stress die wij tegenwoordig ervaren zit in je hoofd.
Stress kan overigens weer voor meer buikvet zorgen. De energie die namelijk is vrijgemaakt voor het ‘vechten of vluchten’-protocol, wordt opgeslagen als buikvet. Daarnaast zorgt het stresshormoon cortisol ervoor dat je honger krijgt en vraagt vooral om voeding met snelle koolhydraten om zo het lichaam van snelle energie te blijven voorzien om te kunnen vechten of vluchten. Aanhoudende stress zorgt er ook nog eens voor dat de werking van de schildklier, wat de dirigent is van je stofwisseling, vertraagt, met alle gevolgen van dien.
Diagnose metaboolsyndroom
Door deze grote verscheidenheid aan klachten, is het lastig om de diagnose snel te kunnen stellen. Dit heeft ook te maken dat er gefocust wordt op één aandoening en niet op meerdere tegelijk, die samen het metabool syndroom vormen. Toch is het goed om met deze klachten (vooral in combinatie met stress en overgewicht) naar de huisarts te gaan om tot de diagnose te komen. Vervolgens zal door middel van een bloedonderzoek gekeken worden of er een of meerdere van deze aandoeningen de klachten veroorzaken.
Metabool syndroom behandelen
Soms is het mogelijk om de aandoeningen die te maken hebben met het metabool syndroom – en de lichamelijke en geestelijke klachten die erbij horen – om te keren.
Verandering van leefstijl kan al heel veel doen om erger te voorkomen. Kom in beweging, verander je eetpatroon, verlies gewicht (bijvoorbeeld met behulp van een voedingsdeskundige) en ga gezonder leven.
Probeer stress te vermijden en zoek voldoende ontspanning. Kamp je met stress en weet je niet wat je ermee moet doen? Praat met een arts. Daarnaast is het mogelijk om aandoeningen binnen het metabool syndroom met medicatie te behandelen. Zoals cholesterol- en bloeddrukverlagers of insuline.
Overigens hoef je niet meteen de sportschool in te duiken om meer te bewegen. Ga wandelen, pak de fiets of ga zwemmen. Bouw het rustig op, zodat je steeds meer kan. Heb je een zittend beroep? Stel dan een timer in, zodat je ieder kwartier even wat bewegingen doet. Ga staan, loop een rondje, beweeg je armen… het helpt allemaal mee.
Gezond eten
Heel belangrijk bij metabool syndroom is afwegen wat je wel en niet eet. Omdat hart- en vaatziekten veel voorkomen bij deze aandoening is het verstandig om vooral hartgezond te eten. Hartgezond eten bestaat uit veel groente, fruit, proteïnerijke voeding en natuurlijk gezonde vetten, zoals uit vette vis. Laat snoep, koek en vette snacks zoveel mogelijk staan. Drink water en kruidenthee om de stofwisseling en spijsvertering te verbeteren. Voeg ook groente toe aan je ontbijt en lunch. Bijvoorbeeld door een paprika of komkommer toe te voegen aan je maaltijd. Dat helpt om je gezonde leefstijl beter vol te houden.((28 december 2020, Metabolic Syndrome | NHLBI, NIH))((2021, Metabolic Syndrome | Johns Hopkins Medicine))((2021, Het metabool syndroom: wat is het en hoe keer je het om?))
Vind je onze blogs interessant? Schrijf je dan zeker in op de nieuwsbrief: