Je lichaam is de hele dag met allerlei processen bezig. Het zet voedingsstoffen om in bruikbare brandstoffen. Het herstelt wondjes, vernieuwd weefsels en nog veel meer.
Om voedingsstoffen als suikers, eiwitten en koolhydraten te kunnen verbranden, gebruikt het lichaam zuurstof. Tijdens deze processen komen als bijproduct vrije radicalen vrij. Vrije radicalen, oxidanten genoemd, zijn onstabiele, reactieve moleculen. Als ze met teveel zijn, dan kunnen ze veel schade berokkenen in het lichaam.
Maar daarom zijn er ook antioxidanten. Zij neutraliseren de vrije radicalen en vangen ze af, voordat ze ook maar iets in het lichaam kunnen beschadigen. Antioxidanten zijn ook in het lichaam aanwezig, je krijgt ze binnen via de voeding. Zij beschermen je weefsels en cellen.
Maar wanneer er te weinig antioxidanten in het lichaam aanwezig zijn, dan kan er oxidatieve stress ontstaan in het lichaam. Oxidatieve stress is een verstoring van het evenwicht tussen vrije radicalen en antioxidanten in het lichaam, wat kan leiden tot cel- en weefselschade.
Ouderdomskwaaltjes
Oxidatieve stress komt van nature voor in het lichaam en speelt een rol bij het verouderingsproces. Dat is heel normaal. Het kan zich in allerlei aandoeningen manifesteren; van rimpels tot aan ernstige aandoeningen, zoals hart- en vaatziekten, kanker, neurologische ziekten, reuma et cetera.
Als je gezond leeft en eet, weinig zonuren meepakt en veel water drinkt kun je de oxidatieve stress op het lichaam verminderen. Maar helemaal tegenhouden? Dat is niet mogelijk. Wel zijn er verschillende risicofactoren die oxidatieve stress in de hand kunnen werken en het proces van het ontstaan van verschillende aandoeningen kan versnellen.
Oxidatieve schade door vitaminetekort
Er zijn vitamines en andere voedingsstoffen die mee kunnen helpen om vrije radicalen te vangen. Het kan vooral ontstaan bij tekorten aan bijvoorbeeld vitamine C, vitamine E, vitamine B2 (riboflavine), vitamine A, maar ook koper, mangaan, seleen en zink.
Een ongezond dieet met amper verse groente en fruit kan dus oxidatieve stress vergroten. Een tekort aan deze voedingsstoffen krijg je overigens niet zomaar. Je dieet moet dan echt heel ongezond zijn zonder groente en fruit. Extreme tekorten kunnen wel ontstaan bij eetstoornissen en als je lichaam constant onder druk staat. Bijvoorbeeld door stress.
Risicofactoren die oxidatieve stress vergroten
Naast een ongezond dieet met veel suiker en vet zijn er nog andere risicofactoren die het proces van oxidatieve schade kunnen versnellen.
Roken bijvoorbeeld versnelt het proces van oxidatieve stress, want hierdoor worden er extreem veel vrije radicalen losgelaten in het lichaam. Maar ook het drinken van alcohol werkt de vrije radicalen in de hand.
Luchtvervuiling, overgewicht, extreem ondergewicht, medicijnen en blootstelling aan schadelijke straling, pesticiden, zware metalen en industriële chemicaliën kunnen ook het lichaam uit balans brengen. De zon, hoewel goed voor ons, kan ook vrije radicalen losmaken in het lichaam.
Langdurige stress, overmatig sporten, te intensief sporten en aandoeningen waarbij ontstekingsreacties ontstaan kunnen meer vrije radicalen vrij maken, dan er door antioxidanten afgevangen kunnen worden.
Als je al deze risicofactoren bij elkaar ziet, dan kun je de conclusie trekken dat iedereen wel in meerdere of mindere mate tegen oxidatieve stress aanloopt in het leven. Het ligt er eigenlijk aan wat je er vervolgens zelf mee doet.((3 april 2019, How does oxidative stress affect the body?))((28 januari 2021, Antioxidanten – Bescherming tegen oxidatieve stress | Medibib))
Diagnose stellen van oxidatieve schade
Er zijn verschillende testmethodes om oxidatieve stress te meten in het lichaam. Dit kan door middel van een bloedmonster, waarbij het niveau aan vrije radicalen wordt gemeten.
Deze tests om oxidatieve stress van cellen te meten zijn zeer gespecialiseerd en misschien niet in alle laboratoria beschikbaar. Er zijn verschillende technieken om de oxidatieve schade te meten.
Meestal wordt oxidatieve schade op zichzelf als aandoening niet vastgesteld, maar de aandoeningen die er mogelijk als gevolg van de oxidatieve stress zijn ontstaan wel.((16 oktober 2018, Diagnosis and Prevention of Oxidative Stress))
Behandeling bij oxidatieve stress
Als er aandoeningen zijn ontstaan door de verhoogde oxidatieve stress, dan zullen deze uiteraard op hun eigen wijze moeten worden vastgesteld en behandeld door een arts.
Je kan oxidatieve stress wel zoveel mogelijk proberen te voorkomen door goed voor je lichaam te zorgen. Verminder bijvoorbeeld de blootstelling aan chemicaliën, zware metalen, luchtvervuiling en pesticiden door te verhuizen of beschermende kleding te dragen.
Bescherm je huid ook goed tegen de schadelijke invloeden van de zon door je huid met een beschermende antizonnebrandcrème in te smeren.
Val af, stop met roken, ga sporten (maar niet te intensief) en zorg voor minder stress en voldoende ontspanning in je leven. Dit kan allemaal meehelpen om de regenererende eigenschappen van de cellen te verbeteren.((2 juli 2020, Lifestyle, Oxidative Stress, and Antioxidants: Back and Forth in the Pathophysiology of Chronic Diseases))
Rijk aan antioxidanten
De meest makkelijke manier om je lichaam te helpen in de strijd tegen vrije radicalen is gezond eten met voldoende verse groente en fruit. Als je eet volgende de Schijf van Vijf, dan krijg je voldoende vitaminen, mineralen en andere goede voedingsstoffen binnen die helpen om oxidatieve stress en de bijbehorende schade tegen kunnen gaan.
Belangrijke antioxidanten zijn overigens:
- Vitamine A: helpt de ogen, huid en weefsels beschermen, je vindt het onder meer in lever;
- Vitamine B2 (riboflavine): te vinden in melk, vlees, groente, fruit en graanproducten, staat vooral bekend om zijn rol in het vrijmaken van energie uit eiwitten, vetten en koolhydraten;
- Vitamine C: te vinden in fruit en groente, helpt vrije radicalen afvangen die vrijkomen door luchtvervuiling, UV-straling en roken;
- Vitamine E: zonnebloemolie, margarine, brood, halverine, graan, groente en fruit bevatten veel vitamine E, het helpt de weefsels en cellen te beschermen tegen oxidatieve stress. Het helpt ook bij het beschermen van organen, ogen en bloedvaten;
- Koper: is in het lichaam betrokken bij zuurstofoverdracht en dus actief bij het oxidatie proces, je vindt koper in brood, graan, groente, fruit, vlees en cacao;
- Mangaan: betrokken bij de energiestofwisseling, mangaan zit in groente, fruit, peulvruchten, noten en volkoren granenproducten;
- Seleen: is ook bekend als selenium en helpt bij het minder giftig maken van zware metalen die soms in voeding terecht komen, seleen vind je onder meer in vis en vlees, maar ook in groente.
- Zink: helpt bij het afweersysteem en de energiestofwisseling, het zit in kaas, graanproducten, noten, vlees, garnalen en mosselen.
Als je gevarieerd eet, is het niet nodig om een hoog gedoseerd voedingssupplement met alleen antioxidanten te nemen. Een teveel aan antioxidanten kan ook schadelijk zijn voor het lichaam.((2021, Antioxidanten))
Breng jezelf in balans
Omdat het lastig is om helemaal aan oxidatieve stress te ontkomen, is het extra belangrijk om je leefstijl aan te passen en jezelf in acht te nemen.
Heb je erg last gehad van stress? Zorg er dan voor dat je tot rust komt en voldoende ontspant erna. Heb je een avond veel en rijk gegeten? Neem dan een balansdag en neem een extra portie rauwkost bij de lunch.
Reinig je huid iedere dag om luchtvervuiling en andere invloeden van buitenaf te verwijderen. Daarmee help je je lichaam om de vrije radicalen minder kans te geven. Luister naar je lichaam, dat helpt ook.
Gezond en gevarieerd eten kan dus helpen om oxidatieve schade te voorkomen. Echter maakt het lichaam ook verschillende antioxidanten aan die net zo hard meehelpen om vrije radicalen en dus oxidatieve stress te beperken.
Overigens zijn die vrije radicalen niet allemaal even slecht. Ze helpen ook om virussen, bacteriën en infecties aan te pakken. Een goede balans tussen voeding, leefstijl en al dan niet een supplement is daarom belangrijk.((27 juli 2017, Oxidative Stress: Harms and Benefits for Human Health))((10 december 2011, Strategies for Reducing or Preventing the Generation of Oxidative Stress))
Vind je onze blogs interessant? Schrijf je dan zeker in op de nieuwsbrief: