Sandra Posthumus is fysiotherapeut en behandelt in haar praktijk vrijwel uitsluitend tinnituspatiënten. Sandra beschrijft in haar boek ‘Tinnitus – er is iets aan te doen’ wat tinnitus eigenlijk is, oorzaken en mogelijke behandelingen van tinnitus en wat je er zelf aan zou kunnen doen. Vandaag beantwoordt ze al enkele vragen over dit onderwerp.
☛ Bekijk de website van Sandra Posthumus
Sandra, hoe kom je als fysiotherapeut bij het thema tinnitus terecht?
Door toeval. In 1995 vertrok ik als kersverse fysiotherapeut naar Duitsland, waar ik uiteindelijk 13 jaar heb gewoond en gewerkt. Een buurvrouw vroeg mij of ik haar met fysiotherapie voor tinnitus wilde behandelen, omdat ze er minder last van had als haar nek door een manueeltherapeut werd bewerkt. Eerlijk gezegd was ik met stomheid geslagen, aangezien mijn vader ook tinnitus had en ik niet beter wist dan dat dit een oorprobleem was, waar je niets aan kon doen. Tot mijn eigen verbazing verdween haar tinnitus na mijn behandeling.
Pas jaren later – toen ik weer in Nederland woonde – vroeg of standaard aan mijn nekpatiënten of ze ook last van oorsuizen hadden; dit bleek verrassend vaak voor te komen. Iedereen dacht dat er niets aan te doen was. Intussen verdween bij de meeste van deze patiënten de tinnitus samen met de nekklachten. Dit vond ik zo ontzettend interessant, dat ik een eigen fysiotherapiepraktijk wilde beginnen voor hoofd/nekklachten en speciaal tinnitus.
Juist omdat ik wist dat er zoveel mensen onder lijden en de (eigen) wetenschap dat er vaak wel degelijk iets aan te doen is. Waarom het mij wel vaak lukte, was me in die tijd nog een raadsel. Daarom heb ik het TinnitusConcept in het leven geroepen om hier antwoorden op te krijgen om mensen nog beter te kunnen helpen.
Kan kun je voor onze lezers even kort omschrijven hoe tinnitus zich manifesteert?
Er zijn enorm veel variaties en gradaties bij tinnitus. De geluiden die het meest voorkomen, zijn een (hoge) piep en een ruis. Maar je kunt ook geluiden horen als een testbeeld, bromtoon, cirkelzaag, remmende trein, krekels of een heel ‘orkest’ aan geluiden. De een hoort het zachtjes op de achtergrond en bij de ander komt het geluid boven een gesprek uit.
Het kan zich op iedere leeftijd manifesteren; zelfs bij jonge kinderen. Tinnitus kan er ineens ‘in vol ornaat’ zijn, maar het kan ook heel geleidelijk ontstaan. Ook kan het in periodes aanwezig zijn. Tinnitus komt vaak samen voor met hyperacusis (normale geluiden zoals van bestek in de vaatwasser doen, die heel hard binnenkomen) en/of misofonie (‘walgen’ van bepaalde normale geluiden en er ‘opgefokt’ van kunnen worden).
Veel mensen denken dat tinnitus ontstaat door gehoorschade, maar is dat wel zo?
Door mijn ervaring en onderzoek bij meer dan 700 mensen met tinnitus, durf ik wel te zeggen, dat tinnitus niet door gehoorschade ontstaat. Regulier wordt gedacht dat er trilhaartjes kapot zijn, waardoor de hersenen een soort fantoomgeluid gaan maken. Als dat zo zou zijn, zou iedereen met gehoorschade tinnitus moeten hebben en iedereen met tinnitus zou gehoorschade moeten hebben en dat is absoluut niet het geval.
Zelf draag ik hoortoestellen voor discodoofheid, maar ik heb geen tinnitus. Mijn zoon heeft tinnitus gehad tot zijn 13de levensjaar, waar ik hem zelf vanaf heb kunnen helpen en op 19-jarige leeftijd nog eens drie dagen heel heftig. Als defecte trilhaartjes de oorzaak zouden zijn, had ik hem niet kunnen helpen. Wat kapot is, is kapot.
Ook zijn er mensen, die na 10 jaar slecht horen ineens tinnitus krijgen. Regulier gezien, hadden ze al 10 jaar tinnitus moeten hebben. Daarnaast heeft slechts een heel klein percentage van mijn patiënten met geluidsoverlast te maken gehad. Zo zijn er heel veel voorbeelden te noemen, waarom tinnitus – in mijn ogen – niet een gevolg kan zijn van defecte trilhaartjes. Uiteraard kun je slecht horen en daarnaast ook tinnitus hebben, maar het is niet de oorzaak.
Op je website lezen we dat tinnituspatiënten doorgaans hooggevoelig of perfectionistisch zijn. Waarom zijn deze mensen volgens jou meer vatbaar voor tinnitus?
Om deze vraag te kunnen beantwoorden is het belangrijk om te weten dat tinnitus een overprikkeling van de hersenen is, waarbij (negatieve of positieve) stress dikwijls de hoofdrol speelt en vooral hoe je daar mee omgaat.
De hersenstam krijgt prikkels vanuit verschillende kanalen; zintuigen, bepaalde spieren, organen, hormonen, voeding, gedachten, emoties en meer. Krijgt de hersenstam teveel prikkels binnen – de emmer stroomt over – dan wordt er geluid geproduceerd. Dit kun je mogelijk als waarschuwing zien om met jezelf aan de slag te moeten.
Heb je het te druk, maak je je te druk, zit er teveel ballast in je rugzak, beweeg je te weinig of heb je een ongeval/trauma gehad waarbij de nekspieren vast kunnen zitten? Dit zijn een aantal vragen, die je jezelf kunt stellen als je een piep/ruis of ander geluid ervaart.
Als je hooggevoelig bent, heb je over het algemeen meer moeite met het filteren van prikkels; er komt al gauw teveel binnen. En als je perfectionistisch bent, leg je jezelf veel druk op en dat is stress. De karaktereigenschap die het allermeest voorkomt bij tinnituspatiënten is de controle willen hebben. Als je alles onder controle wilt hebben, heb je overal je antennes uitgestoken zodat niets je kan ontgaan. Je staat altijd ‘aan’, waarbij de spieren vaak gespannen zijn en stresshormonen actief zijn.
Bij tinnitus heb je een geluid in je hoofd, waar je geen directe controle over hebt en dat kan voor deze mensen extra vervelend en soms beangstigend zijn. Hierdoor gaan ze dikwijls op internet zoeken naar informatie en oplossingen en wat je aandacht geeft, groeit. Had je eerst een zacht geluid op de achtergrond, dan kun je het naar de voorgrond halen door het te voeden met je eigen gedachten en emoties.
Ik heb tinnituskarakters grofweg in 2 groepen ingedeeld; de “cocon” en de “duizendpoot”. De “cocon-types” zijn mensen, die over het algemeen controlefreak, perfectionist, binnenvetter en introvert zijn met een groot verantwoordelijkheidsgevoel, die meer aan een ander denken dan aan zichzelf; hier zitten veel hooggevoelige mensen bij. Zij kroppen vaak emoties op en zijn hard voor zichzelf.
De “duizendpoten” zijn mensen, die ook controlefreak en perfectionist kunnen zijn, maar zij begeven zich over het algemeen meer onder de mensen en vinden alles leuk waardoor ze uit balans raken. Vaak komt dit, doordat ze geen ‘nee’ kunnen zeggen en geen grenzen stellen. Ze nemen te weinig tijd en rust om lichaam en geest te laten herstellen. Hierbij geven de hersenen een signaal af (tinnitus), dat er iets moet gebeuren om meer rust te krijgen.
Door tinnitus word je ‘stil gezet’ om naar jezelf te luisteren; wat heb jij nodig? Mensen die heel ontspannen met stress omgaan en niet alles onder controle hoeven te hebben, leven veel makkelijker en hebben minder kans op tinnitus. Tinnitus hoeft overigens niets met je karakter te maken te hebben. Ook een ongeval, val op je hoofd, slechte (slaap)houding verkeerde of onvolledige voeding en dergelijke, kan tinnitus veroorzaken of in ieder geval een van de factoren zijn waardoor uiteindelijk tinnitus ontstaat.
Hoe ziet een behandeling tegen tinnitus in jouw praktijk eruit?
Ik behandel niet de tinnitus, maar de mens met tinnitus; dat is een andere insteek. Door aan jezelf te werken, kom je meer in balans en kun je meer prikkels verdragen, waardoor de emmer niet meer zo snel overstroomt.
Voordat mensen in de praktijk komen, analyseer ik een lange vragenlijst, die ze hebben ingevuld. Hier haal ik een schat aan informatie uit; welke factoren mogelijk een rol hebben gespeeld bij het ontstaan, wat het in stand heeft kunnen houden, welke wervels eventueel geblokkeerd zijn en welke spieren gespannen zullen zijn. Maar ook welke karaktereigenschappen/overtuigingen in de weg kunnen zitten en welke emoties iemand vasthoudt. Door inzicht te geven in wat tinnitus eigenlijk is, mensen bewust te laten zijn van hun eigen rol in het proces en duidelijk te maken dat er meestal echt iets aan te doen is, geeft daarbij dikwijls al een stuk rust.
Mijn behandelingen zijn fysiotherapeutisch; ik mobiliseer geblokkeerde wervels en maak gespannen spieren los d.m.v. massage en meer. Ook kunnen bepaalde houdings-, ademhalings- en ontspanningsoefeningen helpen. Als tinnitus te herleiden is naar een fysiek iets als een val op je hoofd, kan alleen fysio-/manuele therapie al voldoende zijn om er vanaf te komen. Spelen echter andere factoren een rol, dan duurt het proces vaak langer en is meer nodig dan alleen fysiek behandelen. Daar kan het stappenplan in mijn boek bij helpen en/of wellicht cognitieve gedragstherapie bij een psycholoog.
Veel mensen moeten leren naar zichzelf te luisteren, ‘nee’ te zeggen, meer rust te nemen en/of emoties te uiten. Spieren gaan niet zomaar vastzitten; dit kan bijvoorbeeld door stress komen, continu de schouders optrekken, een ongeval etc. Er is dan ook geen standaardbehandeling. Dat is 1 van de redenen, waarom ik het boek heb geschreven. Specifieke fysio-/manuele therapie kan voor een deel van de patiënten de oplossing zijn, maar in veel gevallen is meer nodig voor een (blijvend) goed resultaat.
Kan tinnitus voorgoed verdwijnen of is het een aandoening die we moeten blijven verzorgen?
Tinnitus kan in het gunstigste geval geheel verdwijnen. Factoren die het vaak in stand houden zijn stress, op internet zoeken naar informatie over tinnitus, dagelijks over tinnitus praten, te veel prikkels krijgen via sociale media, schouders continu optrekken, emoties vasthouden, te weinig tijd voor jezelf nemen, over je eigen grenzen gaan, etc.
Door stress te vermijden, beter met stress om te leren gaan, naar jezelf te luisteren, voldoende rust te nemen en te focussen op positieve dingen, ben je steeds beter bestand tegen overprikkeling en krijg je ook nog eens minder prikkels binnen. Hierdoor kunnen de hersenen tot rust komen.
Ook gebeurt het wel dat mensen die ervan af zijn, af en toe toch weer eens tijdelijk tinnitus krijgen. Vaak is dit in een stresssituatie of bijvoorbeeld na langdurig in een belastende houding voor de nek te hebben gezeten, zoals bij fietstochten of (thuis)werken aan de laptop. In dat geval kun je het zien als een ingebouwd alarmsysteem. Het waarschuwt je dat je wellicht meer rust nodig hebt, je minder druk moet maken, frustraties eruit moet laten of dat je nekspieren (weer) vastzitten en je beter op je houding moet letten.
Bij 3-5 miljoen mensen in Nederland met tinnitus, kan niet iedereen geholpen worden; zo realistisch moet ik zijn.
Zijn er bepaalde voedingsstoffen die kunnen helpen of die we beter vermijden bij tinnitus?
Voeding heeft invloed op alle lichaamsprocessen, waaronder ook op de hersenfunctie en hormoonhuishouding en kan bij tinnitus absoluut een belangrijke rol spelen.
Vooral groene groenten (m.n. spinazie, broccoli en sperziebonen), uien, tomaten, eieren, verse noten (m.n. amandelen en walnoten) en zaden (zonnebloem- en pompoenpitten, sesamzaad) kunnen een kalmerend effect hebben op de hersenstam. Daarnaast is het goed om koolsoorten, avocado, haver, zilvervliesrijst en vette vis regelmatig op het menu te zetten.
Het kan ook helpen om ’s avonds een supplement magnesium(citraat) te nemen en als je geen vlees eet, om dan dagelijks een ei te eten of vitamine B12 te nemen. Je houdt je lichaam gezond met magnesium, zink, vitamine B1, B5, B6, B12, vitamine C, D en E, omega-3 vetzuren, vezels en voldoende vocht (water/thee).
Mocht je last hebben van je darmen, laat dan nakijken of je wellicht een gluten- of lactose-intolerantie hebt; dit kan ook een stressfactor voor het lichaam zijn. Daarnaast is het belangrijk om de smaakversterker E621 te mijden, dat ook bekend staat als gistextract, (mononatrium)glutamaat, ve-tsin en dergelijke. Dit stofje zit in vrijwel alle bewerkte voeding en stuurt extra prikkels naar de hersenstam. Zorg dus, dat je kookt zonder pakjes, zakjes en dergelijke; vers is het beste.
Ook kun je beter verzurende producten vermijden, zoals varkensvlees en oude kaas, alcohol, suiker en producten die van witmeel zijn gemaakt, zoals pizza, (normale) pasta, pannenkoeken, koekjes, sausjes en dergelijke.
Op een Britse website lezen we dat ruisonderdrukkende (noise cancelling) hoofdtelefoons kunnen helpen bij tinnitus. Heb je hier zelf ervaring mee?
Een enkeling van mijn patiënten heeft zoiets wel gebruikt, maar het lost niets op. Dat is als het slikken van een maagzuurremmer of pijnstiller zonder de oorzaak aan te pakken. Je kunt in plaats van een speciale hoofdtelefoon net zo goed een (gratis) tinnitus-app op je mobiele telefoon gebruiken met bijvoorbeeld “white noise”. Er worden allerlei (dure) producten verkocht voor tinnitus, omdat ze weten dat veel mensen wanhopig zoeken naar een oplossing, terwijl de oplossing vaak in jezelf zit.
Heb je, tot slot, een gouden tip voor mensen die samenleven met een tinnituspatiënt?
Neem de patiënt serieus en stel voor om iedere week 1 vast moment te kiezen om over de tinnitus te praten. Dit geeft rust voor de patiënt, maar ook voor jezelf. Als je er dagelijks over praat, wordt het een groot thema en blijft het geluid op de voorgrond. Help de patiënt met positieve afleiding, meer balans in het leven te krijgen, te ontspannen, te bewegen en stress en een overdaad aan prikkels te vermijden. In het boek staan nog veel meer tips voor partners.