Iedereen heeft wel eens last van de darmen. De ene keer moet je vaker naar het toilet dan een andere keer.
Maar wanneer je daarbij veel buikpijn ervaart of juist een heel onregelmatige stoelgang hebt, dan kan het wel eens zijn dat er sprake is van prikkelbare darmsyndroom (PDS).
Lang werd gezegd dat PDS, ook bekend als irritable bowel syndrome (IBS) of spastische darm syndroom, een psychische oorzaak had. Hoewel psychische problemen het prikkelbare darmsyndroom kunnen verergeren, heeft het toch een oorzaak in de darm zelf.
Verstoring in de dikke darm
Prikkelbare darmsyndroom is een verstoring van de functie van het maag-darmkanaal en dan vooral een verstoorde dikke darmfunctie. Hierbij maakt de dikke darm te weinig of juist veel te veel bewegingen, waardoor er obstipatie of juist diarree kan ontstaan.
De verstoring komt waarschijnlijk voort uit een verstoring in de communicatie tussen de darmen en de hersenen (de hersen-darm-as). Hierbij geven de darmen verkeerde signalen aan de hersenen of andersom. Beide kan uiteraard ook. Hoe dit precies in elkaar steekt, wordt nog volop onderzocht.
Wat wel zeker is, is dat ongeveer 10 procent van alle Nederlanders last heeft van PDS en dat bij ruim 60 procent daarvan de darmwand overgevoelig is.((2021, Prikkelbare Darm Syndroom (PDS)))
Symptomen van prikkelbare darmsyndroom
PDS kan gepaard gaan met allerlei buikklachten. Een opgeblazen gevoel, winderigheid, milde tot ernstige buikpijn, onregelmatige stoelgang met diarree, verstopping of allebei en darmkrampen. Dit laatste is waarom PDS ook wel spastische darm syndroom genoemd wordt; het voelt alsof de darmen spastische bewegingen maken.
De symptomen kunnen verergeren door intolerantie voor bepaalde voeding, het eten van te weinig vezels en door stress. Uit veel onderzoeken blijkt dat (langdurige) stress op de darmen kan ‘slaan’ waardoor je dus last hebt van deze klachten.
Erfelijkheid kan ook een rol spelen bij het ontwikkelen van irritable bowel syndrome. Een andere klacht die veelgehoord is bij PDS is vermoeidheid en moeite hebben met slapen. Ook geven veel mensen met PDS aan dat wanneer ze deze klachten hebben, dit zijn weerslag heeft op de prikkelbaarheid van de darmen. Hierdoor kom je in een vicieuze cirkel terecht, waarbij vermoeidheid en slapeloosheid toenemen én de klachten van het spastische darm syndroom verergeren.
Daarnaast wordt het hebben van PDS vaak gelinkt aan het hebben van depressieve gevoelens, overmatige stress en angststoornissen.
Diagnose prikkelbare darmsyndroom
De diagnose van prikkelbare darmsyndroom is niet eenvoudig te stellen, omdat veel klachten ook bij andere aandoeningen horen. Zo kan buikpijn ook een symptoom zijn van teveel hebben gegeten en komt diarree tevens voor als je iets verkeerds hebt gegeten. Het is ook lang aangezien als een psychische aandoening, waardoor het niet altijd erkend werd door artsen.
PDS is overigens door middel van een bloedtest en een stoelgangtest te achterhalen. Uit onderzoek blijkt dat er mogelijk een teveel aan darmbacteriën in de darm kunnen zitten die PDS veroorzaken. Een tekort aan deze darmbacteriën kan ook een rol spelen.
Om te zien of de darmflora in balans is of niet, wordt dan een stoelgangtest uitgevoerd. Een bloedtest kan uitwijzen of er andere oorzaken aan het spastische darm syndroom ten grondslag liggen.((14 september 2014, Irritable bowel syndrome: A clinical review))] Als je denkt last te hebben van prikkelbaar darmsyndroom is het verstandig een arts te raadplegen.
Voeding bij prikkelbare darmsyndroom
Voeding speelt een grote rol in de mate waarop de darmen geïrriteerd raken. Zo’n 70% van alle mensen die PDS ervaren, zeggen dat het nuttigen van bepaalde voedingsmiddelen de klachten triggeren en verergeren. Twee derde van deze mensen geeft aan deze voedingsmiddelen te mijden om de klachten te voorkomen.
Waarom bepaalde voedingsmiddelen prikkelbare darmsyndroom verergeren of versterken is niet duidelijk. Er is immers geen sprake van een voedselintolerantie of een allergie voor deze voedingsmiddelen. Lactose, gluten, cafeïne en voedingsmiddelen waarvan het bekend is dat ze winderigheid kunnen veroorzaken (zoals bruine bonen bijvoorbeeld) behoren tot de meest normale voedingsmiddelen die de darmen extra kunnen prikkelen.
Het kan helpen om dus op de voeding te letten bij prikkelbare darmsyndroom.((13 januari 2021, Local immune response to food antigens drives meal-induced abdominal pain))
Tip: hou een dagboekje bij
Denk je PDS te hebben? Hou dan eens een voedseldagboekje bij, waarbij je niet alleen opschrijft wat je eet en drinkt, maar ook hoe je darmen erop reageren. Ook andere triggers kun je hierin bijhouden. Denk bijvoorbeeld aan hoe goed je hebt geslapen en of je veel stress hebt ervaren die dag. Op deze manier krijg je inzicht in hoe je darmen functioneren, zodat je veel klachten als buikkrampen, vermoeidheid en een opgeblazen gevoel kan voorkomen of verminderen.
Prikkelbare darmsyndroom behandelen
Hoewel de achterliggende oorzaken uiteen kunnen lopen, is prikkelbaar darmsyndroom zeker te behandelen. In ieder geval is het mogelijk om de symptomen te verminderen door stress te verminderen (bijvoorbeeld met hulp), meer te bewegen (is ook goed voor de darmen), veel water te drinken voor een zachte ontlasting en door op je voeding te letten.
Laat triggers als cafeïne, alcohol, suikerhoudende drankjes en voedingsmiddelen met suikervervangers achterwege en vervang ze door vruchtensappen en water. Vaak wordt het FODMAP dieet aanbevolen bij spastische darm syndroom. Het FODMAP dieet is een dieet waarbij je bepaalde groepen koolhydraten uit je dagelijkse voeding schrapt of vermindert.((19 juli 2019, 9 Signs and Symptoms of Irritable Bowel Syndrome (IBS)))
Het FODMAP dieet
FODMAP staat voor fermenteerbare oligo-, di-, mono-sacchariden en polyolen, en dat zijn wetenschappelijke termen die de groepen koolhydraten omschrijven. Deze fermenteerbare koolhydraten staan erom bekend winderigheid, buikkrampen, diarree, een opgeblazen gevoel en maagpijn te veroorzaken.
FODMAP’s komen voor in een breed scala aan voedingsmiddelen, bij het een meer dan bij het ander. Sommige voedingsmiddelen bevatten maar één soort, anderen juist meerdere soorten. Bovendien verschilt het van persoon tot persoon welke FODMAP’s je PDS-klachten verergeren.
De belangrijkste voedingsbronnen van de vier groepen FODMAP’s zijn:
- Oligosacchariden: tarwe, rogge, peulvruchten en verschillende soorten fruit en groenten, zoals knoflook en uien;
- Disachariden: melk, yoghurt en zachte kaas. Lactose is de belangrijkste koolhydraat;
- Monosachariden: diverse vruchten, waaronder vijgen en mango’s, en zoetstoffen, zoals honing en agave nectar. Fructose is de belangrijkste koolhydraat;
- Polyolen: bepaalde vruchten en groenten, waaronder bramen en lychees, en sommige caloriearme zoetstoffen, zoals die in suikervrije kauwgom.
Hoewel vezels uit tarwe, fruit en rauwe groente juist heel belangrijk zijn voor een goede stoelgang en honing een gezonde zoetmaker is, kan een teveel ervan dus de prikkelbare darmsyndroom klachten aanzienlijk vergroten. Als je overigens weet waardoor je PDS verergert zou je hier natuurlijk wel vervanging voor kunnen zoeken, samen met een voedingsdeskundige bijvoorbeeld.((15 maart 2017, A Beginner’s Guide to the Low-FODMAP Diet))
Pas op met laxeermiddelen
Heb je last van verstopping bij prikkelbare darmsyndroom? Dan wil je wellicht laxeermiddelen gaan gebruiken om de ontlasting op gang te brengen. Let wel dat laxeermiddelen vaak de darmen nog meer prikkelen, waardoor je eigenlijk alleen maar meer last van krampen krijgt.
Wil je echt een laxeermiddel gebruiken? Kies dan voor een milde, natuurlijke variant die de darmen niet te veel prikkelt. Ook milde laxeermiddelen kunnen de klachten van prikkelbare darmsyndroom verergeren. Het is daarom aan te raden alleen laxeermiddelen te gebruiken als de obstipatie niet verdwijnt door meer water te drinken, vezels tot je te nemen en veel te bewegen (vooral wandelen en fietsen).
Probiotica en de darmen
Het kan zijn dat je PDS ervaart, omdat de darmflora uit balans is. Bijvoorbeeld na een operatie, het gebruik van antibiotica of door langdurige stress.
Soms worden probiotica gebruikt bij darmproblemen. Probiotica zijn goede darmbacteriën die helpen om de darmflora terug in balans te brengen. Deze zijn verkrijgbaar als supplementen en worden soms aan zuivelproducten toegevoegd.
Het is aan te raden hier met een arts over te praten. Het is namelijk nog niet wetenschappelijk bewezen dat probiotica kan helpen bij prikkelbare darmsyndroom.((5 december 2019, 8 Irritable Bowel Syndrome (IBS) Causes, Symptoms, Diet, and Treatment))((4 februari 2014, The epidemiology of irritable bowel syndrome))
Vind je onze blogs interessant? Schrijf je dan zeker in op de nieuwsbrief: