Oestrogeen is belangrijk voor de gezondheid van de vrouw. Dit artikel bespreekt hoe je oestrogeen-niveaus in balans houdt.
Wat is oestrogeen?
Oestrogeen is de naam voor het vrouwelijk steroïdhormoon. Het is een verzameling van verschillende geslachtshormonen die tijdens de vruchtbare periode van de vrouw verantwoordelijk zijn voor de menstruatiecyclus. Hiermee werkt het uiteraard samen met andere hormonen in het lichaam. Bij een teveel kan het echter leiden tot overgewicht, bij een tekort zou je vroegtijdig in de overgang terecht kunnen komen.
De ontdekking van oestrogeen
Zo rond 1901 werden de eerste mysteries rondom de menstruatiecyclus ontrafeld. Zo werd er ontdekt dat er zowel in de hersenen als in de eierstokken hormonen werden aangemaakt die verantwoordelijk waren voor de menstruatie.
Het duurde tot 1929 voordat wetenschappers Adolf Butenandt en Edward Adelbert Doisy afzonderlijk van elkaar het hormoon oestrogeen isoleerden. Ze noemden het oestron en dit was een van de eerste vormen van oestrogeen dat werd ontdekt.
In 1930 werd succesvol oestriol en in 1933 oestradiol geïsoleerd, dit zijn andere vormen van oestrogeen. Deze ontdekking was revolutionair, want het leidde tot synthetiseren van deze oestrogenen, zodat de anticonceptiepil kon worden gemaakt.
De naam ‘oestrogeen’ komt overigens uit het Oudgrieks en is samengesteld uit de woorden ‘oestros’ en ‘genos’. Oestros laat zich vertalen als ‘een periodieke staat van seksuele activiteit bij vrouwelijke zoogdieren’ en ‘genos’ staat voor ‘voortbrenging’. Hiermee wordt heel duidelijk beschreven wat oestrogenen voor het vrouwelijk lichaam betekenen.
Oestrogeen en de vrouwelijke cyclus
Oestrogeen is naast progesteron het belangrijkste geslachtshormoon van vrouwen. Zo is oestrogeen verantwoordelijk voor het vormen van het vrouwelijk lichaam. Het stimuleert de groei van de borsten, maakt het bekken breder en zorgt voor het vet op heupen en billen. Daarnaast zorgt het ervoor dat er haar groeit onder de oksels en op het schaambeen.
Oestrogeen wordt aangemaakt in de eierstokken en in kleine hoeveelheden in de bijnieren en het vetweefsel. Het hormoon zorgt voor het rijpen van de eicel, zodat er een eisprong kan plaatsvinden. Als de eisprong is geweest en het eitje wordt niet bevrucht, dan neemt de aanmaak van oestrogeen af en neemt progesteron het over. Zo werken de hormonen samen naar het afscheiden van het baarmoederslijmvlies toe: de menstruatie. Vervolgens begint de cyclus weer opnieuw. Wordt de eicel wel bevrucht, dan helpt oestrogeen bij de zwangerschap.
Oestrogeen is goed voor de cholesterol en de botten
Oestrogeen verplaatst zich door je bloed en werkt overal in je lichaam. Zo heeft het invloed op het cholesterolgehalte in het bloed en beschermt het de gezondheid van de botten. Dat is waarom bij het verminderen van de oestrogeenproductie in de menopauze de kans op botontkalking (osteoporose) kan toenemen. Verder draagt oestrogeen een steentje bij aan de gezondheid van de hersenen (inclusief hoe je je voelt), hart, huid en andere weefsels.((februari 2002, Estrogen Actions Throughout the Brain))((1 maart 2006, Estrogen receptors and human disease))((11 oktober 2006, Estrogen, Menopause, and the Aging Brain: How Basic Neuroscience Can Inform Hormone Therapy in Women))
De verschillende types oestrogeen
Er zijn verschillende type oestrogenen te onderscheiden die ieder tijdens een ander deel van je leven actief zijn:
Estrone is een zwakkere vorm van oestrogeen dat aanwezig is in het lichaam na de menopauze. Het lichaam zet estrone naar behoefte om in andere vormen van oestrogeen.
Estradiol wordt zowel door mannen als vrouwen geproduceerd, echter bij mannen in veel mindere mate. Estradiol is de vorm van oestrogeen die tijdens de vruchtbare periode van een vrouw het meest voorkomt. Wanneer we spreken over oestrogeen wordt vaak estradiol (ook wel oestradiol) bedoeld.
Estriol is de vorm van oestrogeen die stijgt tijdens de zwangerschap. Het helpt de baarmoeder groeien en bereidt het lichaam voor op de bevalling. Vlak voor de bevalling bereikt het estriol niveau zijn hoogtepunt. Na de bevalling neemt deze oestrogeenvorm snel af. Wat soms kan leiden tot een verdrietig, neerslachtig gevoel.
Symptomen van een tekort aan oestrogeen
Omdat het lichaam zelf oestrogenen aanmaakt, heb je niet zomaar een tekort. Vaak komt een laag oestrogeengehalte voor na de menopauze en na een operatieve verwijdering van de eierstokken. Daarnaast is het mogelijk om een tekort te krijgen wanneer je zeer mager bent, aan topsport doet of juist obesitas hebt. Een burn-out en stress kunnen ook de oestrogeenproductie verminderen, omdat de bijnieren het dan te druk hebben met het aanmaken van andere stoffen.
Een tekort kan de volgende symptomen geven:
- Minder frequente menstruaties;
- De menstruatie stopt (ook als je geen menopauze hebt);
- Opvliegers en/of nachtelijk zweten;
- Slaapproblemen;
- Een droge vagina;
- Een dunnere huid in de vagina;
- Minder seksueel verlangen;
- Een droge huid;
- Stemmingswisselingen;
- Hoofdpijn of menstruatiemigraine (door de lage oestrogeenspiegel).
Deze symptomen zijn normaal wanneer je in de menopauze terecht bent gekomen. Heb je hier last van, terwijl je nog geen menopauze hebt, dan is het belangrijk om hier met je huisarts of gynaecoloog over te praten.
Symptomen van een overschot aan oestrogeen
Een overschot aan oestrogeen kan ontstaan door verkeerde voeding, anticonceptiepillen of door oestrogeenvervangingstherapie. Een overschot aan oestrogeen geeft weer heel andere symptomen in het lichaam. Zo kun je last hebben van de volgende symptomen:
- Gewichtstoename (vooral rondom taille, heupen en dijen);
- Menstruatieproblemen, zoals lichte of juist heel hevige bloedingen;
- Verergering van PMS;
- Cysten in de borsten;
- Fibromen in de baarmoeder;
- Vermoeidheid;
- Minder zin in seks;
- Depressieve of angstige gevoelens;
- Een teveel kan ook leiden tot acne en osteoporose.
Mannen en oestrogeen
Ook mannen maken oestrogeen aan in het lichaam. Echter is dat veel minder dan bij vrouwen. Een te laag oestrogeengehalte bij mannen kan leiden tot overtollig buikvet en een verminderd seksueel verlangen. Een teveel aan oestrogeen echter kan leiden tot borstvorming, slechte erecties en onvruchtbaarheid. Het is verstandig om met deze symptomen naar de huisarts te gaan.
Wat te doen bij een tekort of een overschot
Gedurende de cyclus neemt oestrogeen af en bouwt het weer op. De oestrogeenspiegel verandert dus gedurende de maand. Dat is heel normaal en kan verschillende klachten met zich meebrengen. De oestrogeenproductie is rond de eisprong het hoogst en tijdens de menstruatie het laagst. En in de menopauze daalt de oestrogeenspiegel helemaal.
Vermoed je echter dat de oestrogeenspiegel niet in balans is? Neem dan contact op met de huisarts. Hou in een dagboek bij hoe je je voelt gedurende een bepaalde periode en laat een bloed- en/of urinemonster afnemen om de hoogte van het oestrogeen te bepalen. Aan de hand van het testresultaat is het mogelijk tot een behandeling over te gaan.((augustus 2018, What is Estrogen?))((12 maart 2020, Everything you need to know about estrogen))((2021, Oestrogeendominantie: teveel oestrogeen – Womens Health Care Center))
Oestrogeen in balans
Voor de algehele gezondheid van de vrouw is het aan te raden om te zorgen dat de oestrogeenspiegel mooi in balans is. Dit kan bijvoorbeeld door middel van hormoontherapie, maar er zijn ook voedingssupplementen die bij kunnen dragen aan een verbeterde oestrogeenspiegel.
Omdat een teveel of een tekort veel problemen kan opleveren, is het aan te raden dit onder begeleiding van een arts te doen. Tijdens het gebruik van deze supplementen of hormoontherapie wordt namelijk de oestrogeenspiegel in de gaten gehouden.
Waar zit oestrogeen in?
Het zou kunnen helpen om voedingsmiddelen te eten die rijk zijn aan fyto-oestrogenen of isoflavonen. Deze flavonoïden komen voor in plantaardige voedingsmiddelen.((2021, Zijn voedingssupplementen met isoflavonen of fyto-oestrogenen slecht voor je gezondheid?))
Voedingsmiddelen die fyto-oestrogenen bevatten zijn:
- Kruisbloemige groenten (spruitjes, Chinese kool, rode kool, koolraap, bloemkool en andere koolsoorten, maar ook broccoli, waterkers en paksoi);
- Soja en voedingsmiddelen met sojaproteïnen (waaronder vleesvervangers);
- Rood en blauw fruit (blauwe bessen, kersen, druiven);
- Rode klaver;
- Zaden en noten;
- Wijn.
Door geregeld rood/blauw fruit te eten, wat zaden en noten toe te voegen en kruisbloemige groenten op het menu te zetten, help je het lichaam op natuurlijke wijze aan oestrogenen.
Vind je onze blogs interessant? Schrijf je dan zeker in op de nieuwsbrief: