Nikki Nooteboom is verslavingstherapeut en heeft zelf ervaring met de materie. Nikki volgde opleidingen aan verschillende Amerikaanse en Britse instituten, en heeft geleerd dat verslaving voorkomen kan worden. Vandaag spreken we met Nikki over verslaving en de link met trauma.
? Bekijk Nikki’s websites: traumatherapeut.eu en verslavingscoach.eu
Nikki, op welk moment heb jij beslist om zelf verslavingstherapeut te worden?
Nadat ik naar een verslavingskliniek was geweest en daar angstiger en meer verward vandaan kwam dan ik erin ging. Het was zeer mensonterend. Er werd van me verwacht dat ik mijn verantwoordelijkheid nam terwijl ik totaal in paniek en doodsbang was. Dit werd dan verklaard als dat mijn ego te groot was door de drank. Met 12 stappen doen zou dit dan allemaal weggaan, mits ik de rest van mijn leven in AA zou blijven. AA was nou net wat mij bijna helemaal over het randje duwde. Mijn trauma’s werden extreem getriggerd en ik moest mezelf overgeven aan iets buiten mijzelf, terwijl trauma nou net gaat over het gebrek aan controle. Dat moest toch echt anders kunnen, dat wist ik zeker.
Je volgde heel wat opleidingen aan buitenlandse instituten. Wordt daar anders naar verslaving gekeken dan bij ons?
Nee niet echt, het is daar, net zoals hier, erg ‘ziekte-denken’. Het is alleen dat de kennis niet in Nederland aanwezig is, tenminste niet op wetenschappelijk niveau. Ik ‘kwam thuis’ toen ik in aanraking kwam met een groep bekende wetenschappers in met name de VS, zoals Bessel van der Kolk en Gabor Maté (Canada), die zo’n heldere kijk op de mens en de oorzaak van veel ‘ziekten’ hebben. Het was dus meer dat ik het antwoord vond op wat ik voelde en zeker wist; verslaving is geen ziekte, maar in de meeste gevallen een trauma respons.
Je bent voorstander van ‘trauma informed care’ dat kan helpen om verslaving te voorkomen. Leg je ons even uit hoe dat werkt?
Het zou verslaving kunnen voorkomen als we eerder inzien dat een verslaving een trauma respons is en niet een uit de hand gelopen hobby, of veel vaker gezegd: een genetische afwijking. Verslaving is eigenlijk niet zo interessant als je naar het grotere plaatje kijkt, dat merk ik ook in de begeleiding van cliënten. Ik heb het vrijwel niet over verslaving, behalve dat in het begin de cliënt er ‘doorheen’ moet, eventueel in een detox-traject. Het van (met name) een middel af komen is niet zo’n probleem. Het eraf blijven is moeilijk als je de oorzaak niet aanpakt: de pijn. Zoals Gabor Maté ook zegt: “Not why the addiction, but why the pain?”.
Sommige mensen weten niet dat ze een trauma hebben. Hoe ga je te werk om te achterhalen welk trauma aan de basis van hun verslaving ligt?
Het verhaal is bij trauma niet zo van belang. Dat klinkt wellicht gek, maar het gaat om de reactie van je lichaam op het trauma, de sporen die het achterlaat en zorgt voor angst, paniek en lijden. Ongeacht het soort trauma kan je het ‘helen’ door je op je lichaam te richten in plaats van het verhaal te blijven herhalen en herbeleven.
Met name dat laatste is zeer schadelijk. Het verhaal kan je niet veranderen, de reactie van je zenuwstelsel wel. Want daar moet je beginnen: met een bottom-up aanpak voordat je überhaupt met je hersenen iets kunt bedenken en veranderen. Door een overalert zenuwstelsel is je neocortex offline, dan kan je decennia praattherapie zoals CGT doen, je komt geen steek verder. Ook uit eigen ervaring weet ik dat. Wat heeft dat alleen al bij mij een tijd en geld gekost; in 25 jaar alleen maar verder het moeras in gedrukt.
Hoe kan een verborgen trauma leiden tot een verslaving?
Het trauma is nooit verborgen, het wordt alleen door de reguliere gezondheidszorg niet herkend en zeker niet erkend. Het trauma is wel degelijk aanwezig, alleen noemt men het in landen die volgens de DSM werken: Angststoornis, ADHD, Bipolair, Borderline, Persoonlijkheidsstoornis enz… En niet te vergeten alle lichamelijke aandoeningen die door een angstig bestaan zich ontwikkelen.
Trauma betekent dat je wordt overvallen door angst en paniek, je bent de hele dag op je hoede. Zo is je zenuwstelsel ingesteld door het trauma dat je hebt meegemaakt, of dat nou in je vroege jeugd was of een jaargeleden (vaak beide); iemand met trauma heeft een ander brein en zenuwstelsel omtwikkeld. Als je constant lijdt en je er niets tegenin kunt brengen, dan zoek je naar manieren om met die gevoelens om te gaan. Vaak zijn dat middelen, maar het kan ook een of meerdere gedragsverslavingen zijn, of beide.
Als je zelf een definitie moet geven aan verslaving, wat zou je definitie zijn?
Een copingmechanisme van trauma wat ook een lichamelijke afhankelijkheid heeft veroorzaakt, waar je ondanks negatieve gevolgen toch mee doorgaat
Technieken als meditatie maken deel uit van je coachingsproces. Hoe kunnen dergelijke technieken helpen om met verslaving om te gaan?
Meditatie zet ik niet gelijk in omdat dat ook een top-down methode is, via het brein naar het lichaam. Dat gaat in het begin niet omdat je lichaam de dienst uitmaakt. Ik maak daarvoor veel gebruik van Somatic Experiencing technieken, ontwikkeld door Peter Levine in de jaren 70 en nu enorm populair aan het worden. Maar ook yoga is een bottum-up aanpak.
Daarna kan meditatie inderdaad helpen om ook weer dat lichaam te reguleren en het hoofd stil te zetten. Men noemt het ook wel mindfulness. Maar het zijn geen quick fixes, hoe graag we dat ook zouden willen, het is een tool die je regelmatig moet toepassen om echt effectief te zijn, je zou het kunnen integreren in je leven. Meditatie is niet zweverig, het zorgt er juist voor dat je niet meer in je hoofd boven de grond zweeft, maar met je ‘poten’ op de grond in het nu staat.
Heb jij tips voor mensen die momenteel met verslaving kampen, maar die dit niet met hun omgeving durven te delen?
Zoek een goede therapeut of coach, da’s nogal een inkopper natuurlijk. Zoek iemand die je echt vertrouwt, daar begint het mee: je veilig voelen. Vraag om een kennismakingsgesprek en stel kritische vragen, hoe moeilijk dat wellicht ook is als je kapot bent van het gebruik van middelen. Je vraagt het aan mij, dus ik zou zeggen: ga naar iemand die een aanpak heeft waarbij niet alleen top-down wordt gekeken.
Welke toekomstplannen heb je om je expertise als verslavingstherapeut nog te versterken?
Ik ben vooral gericht op trauma, zoals ik eerder vertelde zit daar de oorzaak, het feit dat ik zelf verslaafd ben geweest en opleidingen in de verslaving heb gedaan zorgt ervoor dat ik ook bij de verslaving zelf kan helpen. Ik zie niet echt hoe meer kennis en ervaring in verslavingsland mijn clienten echt verder brengt. Meer kennis en diverse ervaring in traumatherapie wel, daar zal ik altijd in blijven leren. Zo ga ik in januari en februari naar een Trauma Informed Care Farm in Texas, daar ga ik werken met vooral overlevers van mensenhandel en vluchtelingen en heel veel leren!
Verder werk ik nu deels op een zorgboerderij met verstandelijk beperkte mensen, daar schuilt ook veel leed en dat is al helemaal niet zichtbaar voor de zorg. Dat vind ik een enorme uitdaging waar ik meer van wil weten. En op de lange termijn zou ik graag een trauma informed zorgboerderij hier openen, waar mensen met trauma therapie kunnen krijgen en daarbij geholpen worden door dieren, het verbouwen van je eigen eten, met je handen werken en buiten zijn. Ik ben dus voorlopig niet klaar, hahaha.