Vrouwen doorlopen verschillende vruchtbaarheidsfases in het leven. Tijdens de geboorte heeft een meisje al miljoenen eicellen bij zich die de potentie hebben uit te groeien tot een kindje. Tegen de tijd dat de puberteit begint, zijn al veel van deze eicellen verloren gegaan. Maar ze heeft er nog genoeg om iedere maand haar menstruatiecyclus te kunnen doorlopen.
Iedere maand rijpt er onder invloed van geslachtshormonen een eitje in de eierstok, tijdens de eisprong is het mogelijk dat deze eicel bevrucht wordt en zich dan nestelt in de baarmoeder. Blijft de bevruchting uit, dan start de menstruatie: het schoonmaken van de baarmoeder om vervolgens de cyclus opnieuw te beginnen. Voor vrouwen is dit een maandelijks terugkomend ritueel waar je eigenlijk gewoon mee leeft.
Tot het moment dat aan het einde van je vruchtbare periode die menstruatie ineens uitblijft en onregelmatiger terugkomt om uiteindelijk helemaal uit te blijven. Deze laatste fase heeft de overgang en kan gepaard gaan met verschillende overgangsklachten.
Menopauze; de menstruatiestop
De overgang wordt vaak menopauze genoemd. Hoewel de menopauze een belangrijk onderdeel is van de overgang, beslaat de overgang echt de hele periode; de aanloop ernaar toe, de menopauze en het wennen aan de nieuwe situatie daarna. Menopauze betekent menstruatiestop. De echt laatste menstruatie kan je eigenlijk achteraf pas aanwijzen.
De overgang kan een aantal jaren in beslag nemen. Net als met de puberteit heeft het lichaam bij de overgang een aanloopje nodig om de productie van oestrogenen in de eierstokken af te bouwen. Naarmate je minder eicellen hebt (deze raken een keer op) wordt de aanmaak van oestrogeen steeds een beetje minder. Dit hormoon is immers niet meer nodig om de cyclus in gang te houden.
Het afbouwen en helemaal stoppen van de productie van oestrogenen is iets waar het lichaam danig aan moet wennen. Daarom gaat de overgang gepaard met verschillende overgangsklachten. Ook als de laatste menstruatie allang een feit is geweest.
Typische overgangsklachten
Opvliegers, nachtzweten, slaapproblemen, spierpijn, humeurschommelingen, laag libido, drogere slijmvliezen, depressie, hoofdpijn… het zijn allemaal overgangsklachten. Zelfs typische PMS-klachten kunnen nog de kop opsteken tijdens de overgang. Compleet met pijnlijke borsten. Een onregelmatige menstruatie komt ook voor. Daarbij kun je de ene keer heel heftig ongesteld zijn en een andere keer juist heel licht.
Overgangsklachten worden veroorzaakt door de afname van oestrogenen in het lichaam. Hierdoor kun je allerlei lichamelijk en psychische ongemakken ervaren. Opvliegers worden hierbij het meest genoemd. Je krijgt het dan ineens heel warm en gaat zweten. Wanneer de opvliegers ’s nachts voorkomen, dan wordt het nachtzweten genoemd. Het helpt om jezelf zo rustig mogelijk te houden en rustig door te ademen. Dan gaat de vlaag het snelst voorbij.
De schommelingen in hormonen kunnen al beginnen rondom je 40ste levensjaar en doorlopen tot aan je 60ste. Hoe lang je met de overgang bezig bent en hoe heftig je de overgangsklachten ervaart, verschilt van vrouw tot vrouw. Wanneer je niet heel veel last ervaart van deze klachten, is het niet echt nodig er iets aan te doen. Het hoort erbij en zal op den duur ook verdwijnen.
Heb je erg veel last van overgangsklachten, omdat het bijvoorbeeld je dagelijks handelen negatief beïnvloedt of je echt heel neerslachtig bent, dan kun je altijd terecht bij de huisarts of menopauzekliniek. Overigens kun je met voeding ook veel doen om goed door de overgang te komen.((25 maart 2015, Metabolic disorders in menopause))
Diagnose van de overgang
Kun je een diagnose stellen van de overgang? Vaak gaan vrouwen er niet voor naar de dokter; je merkt aan je lichaam in combinatie met de leeftijd dat er van alles aan het veranderen is in het lichaam.
Toch is het mogelijk om een duidelijke diagnose te stellen. Dit kan bij een arts door middel van een bloedtest op de derde dag van de menstruatie. Hierin wordt gekeken naar de waarden van FSH (Follikel Stimulerend Hormoon) en oestrogenen in het lichaam. De FSH waarden stijgen tijdens de overgang, terwijl die van de oestrogenen natuurlijk daalt.
Echter kun je met deze test niet voorspellen wanneer de laatste menstruatie zal plaatsvinden en hoe lang de overgangsperiode uiteindelijk zal gaan duren.((2017, Onderwerp van gesprek: de menopauze))
Wat te doen tijdens de overgang
De overgang is niet altijd fijn, maar er is gelukkig genoeg te doen om het draaglijk te maken. Bij ernstige klachten is het mogelijk om via hormoontherapie het tekort aan oestrogenen aan te vullen. Hierdoor kun je veel geleidelijker de aanmaak ervan afbouwen. Er zijn ook voedingssupplementen op basis van rode klaver, zilverkaars en soja bijvoorbeeld die de functie van oestrogenen kunnen nabootsen.
Heb je meer last van opvliegers na pittig eten en het drinken van alcohol of koffie? Dat kan! Er zijn voedingsmiddelen (waaronder cafeïne en pepers) die opvliegers kunnen uitlokken. Vermijd voeding die je opvliegers uitlokt of verminder het gebruik ervan. Zorg voor voldoende ontspanning en neem tijd voor jezelf. Dat helpt om evenwichtiger door de overgang te gaan.
Verder is het goed om tijdens de overgang gewoon lekker je dagelijkse dingen te doen. Tijdens de overgang kun je wat aankomen, ga daarom meer bewegen. Pak de fiets, maak een wandeling of ga sporten. Dat is ook goed om botten sterk te houden. Eet gezond en vooral gevarieerd. Zo krijg je de meeste vitaminen en mineralen binnen die je nodig hebt om gezond door het leven te gaan.
Osteoporose en de overgang
Het is aangetoond dat een mindere aanmaak van oestrogenen in het lichaam kan zorgen voor botontkalking, oftewel osteoporose. Dit is een heel normaal proces, want oestrogenen dragen bij aan het behoud van sterke botten. Het kan helpen om tijdens de overgang extra vitamine D en calcium te gebruiken. Dit kan bijdragen tot het behoud van sterke botten.
Veel wandelen en sporten helpt daarnaast om botten (en spieren) soepel en sterk te houden. Probeer dagelijks een half uurtje buiten te zijn en gebruik voldoende zuivelproducten. Daarnaast kun je de vitamine D en calcium als supplement innemen. Kies voor een combinatiesupplement. Calcium wordt namelijk veel beter opgenomen in het lichaam in combinatie met vitamine D.
Naar de huisarts
Wanneer overgangsklachten je dagelijks functioneren overheersen en je last hebt van heel neerslachtige gevoelens, dan is het zeker aan te raden om de huisarts te bezoeken. Indien nodig kan er nog een specialist worden ingeschakeld. Het is namelijk mogelijk om een behandeling met hormonen te doen, waardoor je beter door de overgang heen komt. Een dergelijke behandeling heet hormoonsuppletietherapie (HST). Dit kan tevens helpen bij het controleren van de menstruatievloeiingen die je tijdens de overgang kan ervaren.
De huisarts, gynaecoloog of bekkenbodemspecialist kan tevens helpen bij andere vaginale klachten. Door de vermindering van oestrogenen kunnen de slijmvliezen droger worden. Droge ogen of een droge neus vormen hierbij geen uitzondering en dat geldt tevens voor een droge vagina. Een droge vagina kan pijn geven tijdens het vrijen. Glijmiddel of vaginale zetpillen kunnen hierbij uitkomst bieden. Praat hier eens over met je huisarts.
Een combinatie van calcium en vitamine D kan tot slot helpen om osteoporose, die vaak begint vanaf de menopauze, het hoofd te bieden. Calcium en vitamine D helpen botmineraalverlies bij post-menopauze vrouwen te verminderen.
Menopauzekliniek
Bij veel klachten is het aan te raden iemand te vinden waarmee je kan praten. De overgang is niet voor iedereen makkelijk. Het valt immers ook samen met een nieuwe levensfase en dat is iets waar je immers aan moet wennen. Een psycholoog kan je hier zeker uitkomst bij bieden. Of bezoek een menopauzekliniek. Hier werken specialisten die precies weten wat jij nodig hebt om zo vrolijk en gezond mogelijk door de overgang te gaan. Je huisarts kan je hier zeker bij helpen om zo in contact te komen met de juiste mensen.((30 november 2021, Overgangsklachten (menopauze)))((oktober 2014, Prevention of diseases after menopause))((1 december 2005, Quality of life in post-menopausal osteoporosis))((mei 2020, Fact Sheets – Australasian Menopause Society))
Vind je onze blogs interessant? Schrijf je dan zeker in op de nieuwsbrief: