Heb je last van vermoeidheid, omdat je niet goed slaapt en wellicht ligt te piekeren? Voel je je neerslachtig en mentaal niet weerbaar tegen anderen? Of heb je gewoon periodes waarin je veel last hebt van stress en merk je dat je gewicht en gezondheid daar onder lijden? Iedereen heeft wel eens dagen waarop je in de ochtend vermoeid wakker wordt en als een berg tegen de dag aankijkt. Maar als je dit dag in, dag uit ervaart, dan wil je daar graag iets aan doen.
Rhodiola rosea; een echte bergplant
De rhodiola rosea is een plant die van grote hoogte en kou houdt. In Nederland kom je deze vetplant daarom niet tegen in het wild. In de Alpen, Pyreneeën, Karpaten, Rocky Mountains en de bergen van Centraal-Azië weer wel. Ook in Scandinavië, IJsland, delen van Groot-Brittannië en Ierland gedijt deze plant goed. Als vetplant slaat de rhodiola zijn voedingsstoffen op in de bladeren, maar vooral de vlezige wortel en wortelstok zitten vol voedingsstoffen.
De rhodiola rosea is een sterke vetplant met groene blaadjes en gele bloemetjes. De naam voor deze variant van de rhodiola komt niet zomaar uit de lucht vallen; de wortels van de plant ruiken namelijk een beetje naar rozen. Hierdoor staat de plant tevens bekend onder de naam rozenwortel, maar ook namen als gouden wortel of arctische wortel (vanwege het Arctische gebied waar je de plant vooral tegenkomt) worden gebruikt voor de rhodiola rosea.
Rhodiola, een adaptogeen
Over rhodiola rosea wordt gezegd dat het een adaptogeen is. Een adaptogeen is de benaming voor een kruid of een andere stof die een bijdrage levert om de (hormoon)balans in het lichaam te herstellen*. De voedingsstoffen in de plant gaan hiervoor een fysiologische verbinding aan in het lichaam om zo een gunstige invloed uit te oefenen. Hierdoor zouden fysieke en geestelijke stressreacties aanzienlijk verminderd kunnen worden.
Een adaptogeen helpt het lichaam zich aan te passen (to adapt betekent aanpassen en komt van het Latijnse adaptare) aan stressveroorzakers om zo de balans in het lichaam terug te brengen en in ere te houden. Adaptogenen ondersteunen je dus om sterker in je schoenen te staan, zowel geestelijk als lichamelijk, zodat je beter stressvolle periodes kan doorkomen*.((januari 2010, Effects of Adaptogens on the Central Nervous System and the Molecular Mechanisms Associated with Their Stress—Protective Activity))
Wat is stress?
Iedereen ervaart wel een keertje stress in zijn of haar leven. Een geliefde die overlijdt, grote drukte op het werk met deadlines, een verhuizing, schoolwerk… het kan allemaal stress opleveren. Stress is een normaal proces in het lichaam. Bij een stresssituatie reageert het lichaam met de zogeheten vecht of vluchtreactie.
Het lichaam wordt in een staat van paraatheid gebracht om te vechten of te vluchten. In beide gevallen heb je adrenaline nodig die je hartslag, bloeddruk, ademhaling en bloedsuikerspiegel doen toenemen.
Lees ook het interview met neurosocioloog Ellen Botman over Stress & Stressbeheer
Is de situatie voorbij, dan zal je lichaam zich weer herstellen en terug tot rust brengen. Hier komen weer andere hormonen bij kijken. Je merkt dit doordat je daarna uiterst vermoeid bent, zodat je ook tot rust kan komen. Bij kortdurende stress zal je weinig klachten ondervinden, omdat het lichaam snel weer in balans is. Langdurig blootgesteld worden aan stress betekent dat de adrenaline dagelijks door je lichaam giert, terwijl je lichaam zichzelf ook tot rust probeert te brengen met behulp van andere hormonen. Hierdoor kunnen bepaalde symptomen ontstaan:
- hoofdpijn
- hartkloppingen
- overmatig hongergevoel (want stress kost heel veel energie)
- depressieve gedachten
Het is niet wenselijk om langdurig stress te ervaren, maar soms overkomt het ons. Om er dan voor te zorgen dat klachten die door stress worden veroorzaakt verminderen, kun je dus een supplement van rhodiola rosea gebruiken.((27 oktober 2015, The Effects of Rhodiola rosea L. Extract on Anxiety, Stress, Cognition and Other Mood Symptoms))
Wat is de werking van rhodiola?
Rhodiola wordt in traditionele geneeswijzen al eeuwen ingezet bij verschillende klachten die te maken hebben met stress en angst.
De werkzame stoffen van rhodiola rosea bevinden zich in de wortels en wortelstok van de plant. Hiervan wordt een extract gemaakt en dat wordt dan weer gebruikt om supplementen mee te maken, zoals capsules of tabletten. Het rhodiola rosea-extract bevat speciale stoffen, genaamd rosavinen en salidrozide (dit zijn zogeheten fenylethanolderivaten).((14 september 2017, Rhodiola rosea L.: an herb with anti-stress, anti-aging, and immunostimulating properties for cancer chemoprevention))
Deze stoffen ondersteunen je lichaam in alle processen die door stress worden ingezet door balans te brengen. Er zijn verschillende rhodiola-supplementen verkrijgbaar in de vorm van capsules en tabletten. Soms wordt het ook aan multivitaminen en mineralensupplementen toegevoegd.
Een goed supplement bevat 3% rosavinen en 1% salidrozide per capsule. Dit is een gestandaardiseerde verhouding, waarvan de werking op het lichaam zorgvuldig is onderzocht.
Ondersteuning van rhodiola bij stress
De rosavinen en salidrozide uit rhodiola ondersteunen het lichaam om sneller tot rust te komen tijdens en na een adrenalineboost, wat betekent dat rhodiola bijdraagt aan het aanpassingsvermogen in stressvolle situaties*. Adrenaline is namelijk het stresshormoon wat het lichaam op scherp zet. Heel nuttig om te kunnen vechten of vluchten. Zoals gezegd kan dit het lichaam op veel gebieden flink ontregelen, vooral als stress langdurig aanhoudt.
Bij langdurige stress en depressies wordt de aanmaak van serotonine en dopamine (de gelukshormonen) onderdrukt en versneld afgebroken, omdat je in een dergelijke situatie deze hormonen, volgens het lichaam, even niet nodig hebt.((15 september 2012, Serotonin involvement in Rhodiola rosea attenuation of nicotine withdrawal signs in rats)) Dit zou kunnen leiden tot een mentale dip, waarbij rhodiola terug kan zorgen voor een betere mentale en cognitieve activiteit*.
Stress is een energievreter. Door de adrenaline worden immers al je energiereserves aangesproken om te kunnen blijven functioneren. Maar dat is energie die je niet zomaar terugkrijgt. Hierdoor raak je vermoeid. Stress zorgt er tevens voor dat je wakker ligt en de slaap niet kan vatten. En als je dan toch in slaap valt, dan is dit veel te kort en vaak te onrustig. Dit draagt bij aan nog meer vermoeidheid. De werkzame stoffen van rhodiola ondersteunen het lichaam door het meer energie te geven en helpen bij deze vermoeidheid*.
Als je schrikt dan komt er al een stoot adrenaline vrij. Je bloeddruk verhoogt en je hart gaat sneller kloppen. Is de schrik verdwenen dan neemt dit ook meteen weer af. Blootgesteld worden aan langdurige periodes van stress zorgt ervoor dat je bloeddruk verhoogd blijft en je hart extra hard moet werken om het bloed rond te pompen.
Hierdoor kun je hartkloppingen ervaren. Nogal logisch, want je hart wil ook wel een keer tot rust komen. In het ‘tot rust komen’-protocol van het lichaam, hoort je hart weer rustiger te gaan kloppen. Bij langdurige stress en depressies gebeurt dit niet. Ook hier kan rhodiola rosea ondersteuning bieden, doordat de hormoonbalans weer hersteld wordt. Zo kan het dus een gunstige invloed hebben op je hart- en bloedvaten*.((december 1994, The cardioprotective and antiadrenergic activity of an extract of Rhodiola rosea in stress))
Positieve eigenschappen van rhodiola
Als je overigens geen last hebt van stress, maar wel wat extra energie kan gebruiken, dan kun je ook een normale dosering rhodiola gebruiken. Volgens diverse artikelen gebruiken wielrenners en andere sporters rhodiola om meer energie te hebben, maar vooral om na de inspanning beter te kunnen ontspannen. Deze plant zou namelijk kunnen bijdragen aan de fysieke prestaties en het uithoudingsvermogen*.
Rhodiola; veilig in gebruik
Rhodiola rosea supplementen hebben, voor zover bekend is, geen bijwerkingen en zijn veilig in gebruik, zolang je je aan de aanbevolen dagelijkse dosering houdt, die is 500 milligram per dag.((oktober 2018, Effects of Rhodiola rosea supplementation on mental performance, physical capacity, and oxidative stress biomarkers in healthy men))
Tijdens periodes waarin je meer stress ervaart dan anders, kun je dit ophogen tot 1000 milligram per dag. Het is ook belangrijk dat je rustpauzes inlast voor je lichaam bij het innemen van rhodiola rosea. Zo kun je bijvoorbeeld een kuur van zes weken doen, een week stoppen en dan weer beginnen.
Je zou ook vijf dagen kunnen gebruiken en dan twee dagen rust nemen. Op deze manier is het mogelijk om rhodiola langdurig te gebruiken. Let wel dat hoge doseringen rhodiola juist slapeloosheid zou kunnen geven.((5 oktober 2017, What’s to know about rhodiola rosea?)) Het is overigens wel goed om hulp te zoeken als je langdurig wordt blootgesteld aan stress door bijvoorbeeld een arts te raadplegen.
Wanneer mag je rhodiola niet gebruiken?
Er zijn echter situaties waarin je rhodiola beter niet gebruikt: Bijvoorbeeld als je zwanger bent of borstvoeding geeft.
Ook kun je het beter niet aan kinderen geven, omdat de werking van het kruid op kinderen, tijdens de zwangerschap of lactatie periode niet of onvoldoende onderzocht is. Het wordt ook afgeraden om te gebruiken als je een manische (bipolaire) depressie hebt.
Daarnaast kan rhodiola rosea een averechtse werking hebben als je bepaalde medicijnen gebruikt. Zo werkt het niet samen met:
- antidepressiva
- bloeddrukverlagende medicijnen
- medicijnen die de bloedsuikerwaarde verlagen
- serotonine verhogende medicijnen
- MAO-remmers
- bètablokkers.
Gebruik je NSAID pijnstillers of paracetamol, gebruik dan geen rhodiola. Het kruidenextract kan namelijk de werking van bepaalde enzymen in de lever afremmen, waardoor deze pijnstillers niet goed worden afgebroken in het lichaam.
Hoe snel werkt rhodiola?
Rhodiola is natuurlijk een voedingsmiddel en geen synthetisch medicijn gemaakt in de farmaceutische industrie. Dat betekent dat de opname en werking van de werkzame stoffen van rhodiola rosea iets langer op zich kunnen laten wachten. Het lichaam moet het immers herkennen, afbreken en naar de juiste plekken in het lichaam vervoeren. Verhoog dus niet de dosis en hou je aan de voorschriften op de verpakking.
Beste tijdstip voor rhodiola
De dosering van rhodiola supplementen verschillen per product. Bij het ene supplement neem je tweemaal daags een capsule of tablet met een glas water in, bij de andere is dat driemaal daags. Volg steeds de aanwijzingen op de verpakking.
Rhodiola staat erom bekend dat het energie kan geven*. Daarom raadt men aan om het supplement in de ochtend of in de vroege middag te nemen.((8 april 2016, Complementary & Alternative Medicine for Mental Health)) Overigens kun je ook gerust in de late middag of bij je avondeten een tablet of capsule innemen, aangezien het je niet wakker zal houden. Dus als je driemaal daags een capsule of tablet moet nemen, dan kan dat gewoon bij iedere maaltijd een keer.
Rhodiola in de wetenschap
Rhodiola is een veel onderzocht kruid, omdat er zoveel positieve verhalen over gepubliceerd worden. Door middel van studies zijn er meer dan 200 soorten rhodiola ontdekt, geïdentificeerd en geïndexeerd.
Twintig variaties daarvan zijn opgenomen in traditionele geneeswijzen. Alleen de rhodiola rosea is door de European Food Safety Authority (EFSA) erkend als kruid wat een positief bijdrage kan leveren aan een optimale mentale en cognitieve conditie*.
Hierdoor zijn er een aantal gezondheidsclaims die rhodiola rosea preparaten mogen voeren op hun verpakking of in de bijsluiter van het supplement. De eigenschappen die als claim gebruikt mag worden is onder meer dat rhodiola rosea een positieve bijdrage levert aan het aanpassen van het lichaam aan emotionele stress*. Daarnaast mag men ook de claim voeren dat het extract van deze plant de energiehuishouding bij vermoeidheid door stress ook verbetert*.((Rhodiolae roseae rhizoma et radix))
Rhodiola bij langdurige vermoeidheid en depressieve gevoelens
Heb je last van langdurige vermoeidheid of kamp je al een tijdje met depressieve gevoelens? Loop er niet te lang mee rond, maar doe er iets aan. Rhodiola kan namelijk ondersteuning bieden in dergelijke periodes. Echter is het goed om bij aanhoudende klachten ook je huisarts te raadplegen. Misschien is er wel iets anders aan de hand. Een vitamine D-tekort of B12-tekort kan namelijk ook vermoeidheid en neerslachtigheid geven.
Maar er kan ook een burn-out in het spel zijn. Twijfel je of je rhodiola kan gebruiken met bestaande medicijnen, dan is een gesprek met de apotheker of huisarts ook zeker aan te raden.
Rhodiola rosea is een voedingssupplement en dient als aanvulling op verse, gevarieerde voeding. Lees voor gebruik altijd het etiket en de bijsluiter. Overschrijd, tenzij anders voorgeschreven, de aanbevolen dagelijkse dosis niet.
* Gezondheidsclaims in afwachting van goedkeuring door de Europese Commissie.
Vind je onze blogs interessant? Schrijf je dan zeker in op de nieuwsbrief: