Professor Reginald Deschepper werkt binnen de onderzoeksgroep Mental Health en Wellbeing. Als voorzitter van de vzw LifeMe ‘Levensstijl als Medicijn’ verdiept hij zich in dit onderwerp. Vanuit zijn wetenschappelijke belangstelling en persoonlijke ervaringen is hij op lifestyle medicine uitgekomen. Deze benadering van gezondheid en ziekte, die steunt op westerse en niet-westerse inzichten, nieuwe kennis en oude wijsheid, biedt enorme mogelijkheden.
Professor Deschepper brengt eind augustus zijn boek “Elk Jaar Jonger” uit, waarin hij uitlegt hoe je jouw biologische klok kunt hacken om je cellen te verjongen en ouderdomsaandoeningen geen kans te geven!
?Pre-order Elk Jaar Jonger nu!
Ik zag op de VUB website dat uw specialisaties levenseinde en euthanasie zijn. Dat lijkt mij niet helemaal in lijn met Elk jaar jonger worden. Hoe kwam u op het thema?
Mijn achtergrond is medische antropologie. Ik heb altijd gekozen voor de medische kant van de zaak en mijn doctoraat ging over het gebruik van antibiotica in Vlaanderen en Nederland, en vooral over de verschillen tussen Vlaanderen en Nederland. Ik heb proberen uit te zoeken hoe het komt dat men in Vlaanderen zoveel meer antibiotica gebruikt dan in Nederland. Ik wilde daar eigenlijk op verder doen en rond geneesmiddelen werken, maar ik vond er geen fondsen voor. Dan deed zich de gelegenheid voor dat ik bij levenseinde onderzoek kon beginnen en daar heb ik een tiental jaar gewerkt. Uiteindelijk ben ik toch bij mental health en wellbeing beland.
Een jaar of 5 geleden stuitte ik op dat soort levensstijl. Ik vond het zo boeiend en vooral ondergewaardeerd. Het onderwerp is eigenlijk door veel experten en artsen onvoldoende gekend, dus daar wilde ik verandering in brengen.
Nu heb ik het voorbije jaar gewerkt aan mijn boek, Elk Jaar Jonger, dat eigenlijk een beetje een stap verder is. Levensstijl is daar ook de basis, maar vanuit het besef dat er wel een aantal beperkingen zijn: Als je al vrij gezond leeft, kun je nog wel wat dingen doen, maar dan stopt het daar ook mee.
Dan kwam ik uit op die wetenschap van het verouderen en daar zijn er eigenlijk heel interessante ontwikkelingen bezig. Ik heb me daarin verdiept en dat biedt dan weer wat mogelijkheden. Het is een heel interessant uitgangspunt, maar ik begrijp dat het controversieel is: dat veroudering aangepakt wordt als een soort aandoening of als de oorzaak van alle aandoeningen. En als men veroudering kan aanpakken, dan pak je eigenlijk meteen ook alle typische ouderdomsaandoeningen aan. Men heeft bijvoorbeeld een keer berekend hoeveel langer we zouden leven, moest men bijvoorbeeld alle vormen van kanker kunnen genezen. En dat zou 3 à 4 jaar zijn. Wat wel goed is, maar het probleem is dat als je kanker geneest, er direct allerlei andere aandoeningen naar boven komen. Dit gebeurt niet als je mikt op het verouderingsproces zelf: dan behandel je eigenlijk al die ouderdomsaandoeningen en chronische ziektes.
Het interessante is dat men nu eigenlijk de 9 of 10 hoofdoorzaken van veroudering kent en op alle 10 is men bezig met interventies die de veroudering kunnen vertragen en zelfs kunnen terugkeren. Dat is nu nog een beetje in een experimenteel stadium, maar er zijn echt vele klinische onderzoeken aan de gang. De verwachting is dat er daar in de komende jaren belangrijke ontwikkelingen komen. Men slaagt er nu al in om bij dieren, bijvoorbeeld, bepaalde ouderdomsaandoeningen te behandelen door gewoon de klok van de cellen terug te draaien. Met andere woorden, de oude cellen terug jong maken.
In Cambridge konden ze onlangs de cellen van een vrouw met 30 jaar terugdraaien. Dat is ook interessant, nietwaar?
Inderdaad. Shinya Yamanaka is een Japanner die de Nobelprijs heeft gewonnen voor het vinden van een mechanisme dat de leeftijd van de cellen terug kan draaien, zover men wil zelfs. Als je het te ver terugdraait, dan loop je wel eens risico dat je cellen zich ontwikkelen tot het even wat. Dat wil je eigenlijk ook niet, want je wilt niet dat huidcellen bijvoorbeeld iets anders worden dan huidcellen, dan krijg je gevaarlijke teratomen of tumoren. Maar als je het gedeeltelijk terugdraait, dan kan je bijvoorbeeld de huidcellen 30 jaar verjongen, ja.
Er hangen dan risico’s aan vast?
Nu nog wel, maar dit is volop in ontwikkeling. Men draait de klok terug door wat men noemt de “Yamanaka factoren” te activeren. Dat zijn 4 genen. Aanvankelijk zag men dat ze die klok kunnen terugdraaien, maar dan krijg je een hogere kans op ontwikkeling van kanker. Ondertussen heeft men gezien dat niet 4 van die Yamanaka factoren moeten geactiveerd worden, maar slechts 3. En dat we vooral ook in beperkte tijd moeten terugdraaien zodat er geen risico is op kanker. Dat is getest bij muizen en lukte goed. Nu zijn onderzoeken aan de gang op apen en de volgende stap is eigenlijk dan bij mensen, maar daarnaast zijn er nog andere technieken.
Het programma van dokter Kara Fitzgerald is veilig en voornamelijk gebaseerd op levensstijl, vitamines en ook wel een specifiek gebruik van groeihormonen. Daarmee kan men ook de biologische klok terugdraaien. Dus, er zijn nu zo’n 3 tot 4 interventies bij mensen waarvan men heeft kunnen aantonen dat ze de biologische klok terugdraaien. De biologische klok is dan eigenlijk de epi genetische klok. Dus naarmate we ouder worden, komen er op het DNA een soort markers of methylgroepen die zorgen voor het verouderingsproces. Je kunt dat een beetje vergelijken met een CD waar krasjes op komen. Op een bepaald moment zijn er zoveel krassen dat informatie niet meer goed leesbaar wordt. En dan krijg je al die problemen zoals kanker, alzheimer, enzovoort. Het goede nieuws is dat men nu weet dat onder die krasjes alle informatie nog wel degelijk zit, dus het is niet zo dat we met het verouderen informatie verliezen. Het wordt wat moeilijker leesbaar. Maar als je dus technieken vindt om die krassen weg te nemen op de CD, dan kun je eigenlijk de oorspronkelijke informatie terug ophalen. Er is geen natuurwet die zegt dat veroudering een absolute noodzaak is.
Dus wij kunnen onze CD eigenlijk als het ware hacken en ons systeem “herprogrammeren”?
Daar ziet het er naar uit. De eerste onderzoeken tonen dat nu aan. Er is ook een onderzoek gedaan op een beperkt aantal mensen en dat wordt nu opnieuw uitgevoerd bij een grotere groep. De resultaten tonen aan dat het eigenlijk herhaaldelijk zou kunnen uitgevoerd worden en iedere keer wordt de klok teruggedraaid. Voor het echt in de praktijk komt, moet men dat allemaal nog testen uiteraard. Vandaar dat ik in mijn boek spreek over biohackers,: dat zijn eigenlijk mensen die niet altijd noodzakelijk een formele wetenschappelijke achtergrond hebben. Mensen die zelf op zoek gaan in de literatuur, de nieuwste inzichten al toepassen op zichzelf. Dat is niet zonder risico, maar je moet een beetje de balans afwegen. Ouder worden is natuurlijk ook niet zonder risico. Als je niks doet, dan ga je zeker oud worden en krijg je vroeg of laat heel zeker die ouderdomsaandoeningen. Dus proberen sommige mensen nu al dingen te ondernemen om hun biologische klok te vertragen of zelfs terug te draaien.
U bent voorstander van supplementen in de strijd tegen veroudering? Naast een gezonde levensstijl natuurlijk.
Ja, in mijn boek zeg ik dat levensstijl zowat de basis is. Iedereen die supplementen neemt, weet of zou moeten weten dat supplementen geen vervanging zijn voor een gezonde levensstijl. Maar supplementen bieden wel mogelijkheden. We weten bijvoorbeeld dat de meeste mensen een tekort hebben aan vitamine D of aan omega 3. Dan heb je ook nog NMN oftewel nicotinamide-mononucleotide.
Als we ouder worden vermindert ons NAD-niveau drastisch en NAD is eigenlijk een soort brandstof voor de cellen. Op je 25ste is dat nog allemaal prima, maar vanaf je 30ste begint dat achteruit te gaan. Die energie of stof heb je ook nodig om je immuniteitssysteem en je hersenen goed te laten werken. NMN is een soort precursor of voorloper van NAD. Als je dat als supplement neemt, dan verhoog je op een kunstmatige manier je NAD.
Het probleem is wel dat veroudering niet aanzien wordt als een ziekte en dus kunnen er ook niet meteen geneesmiddelen op de markt gebracht worden. Hierdoor gaan grote farmaceutische bedrijven ook niet investeren in een middel tegen veroudering. Gelukkig verandert de mentaliteit omtrent veroudering en gaan meer wetenschappers erkennen dat het toch een soort aandoening is die behandeld kan worden.
Ik denk dat veel mensen ouder worden als onvermijdelijk zien, en het tegengaan is onnatuurlijk. Wat denkt u?
Ja klopt. Dan zeggen we dat het geen aandoening is, maar eerder iets natuurlijks. Vergeet niet dat het vroeger ook “natuurlijk” was dat kinderen stierven van infecties. Het is ook “natuurlijk” dat mensen kanker krijgen. Als je vindt dat ouder worden natuurlijk is en het gewoon moet laten gebeuren, dan moet je bijvoorbeeld ook geen antibiotica nemen. Dan moet je een kanker ook niet bestrijden enzovoort. Het blijft een ethisch debat en het is niet zo simpel.
Denkt u dat we onszelf onnodig ouder maken door bewerkte voeding, alcohol, het leven in drukke steden met veel uitlaatgassen…?
Ja, het is aangetoond dat tal van producten en fijn stof, hormonen nabootsende stoffen, het verouderingsproces versnellen. Suiker bijvoorbeeld versnelt dat proces immens. Suiker is een natuurlijk product, maar de geraffineerde vorm bevindt zich in zoveel voeding zoals fast food, maar ook dagdagelijkse voeding. Dat is nu ook duidelijk te zien. Sinds een paar jaar is de gemiddelde levensverwachting zelfs aan het dalen in plekken waar men meer ongezonde voeding consumeert. Bij die groepen zijn ook meer chronische ziektes zoals diabetes te vinden.
Om nog eventjes terug te komen op uw boek “Elk jaar jonger”: het lijkt toch zoiets als in de sciencefiction films. We stappen in een cabine, onze cellen worden jonger en we komen er met minder rimpels uit. Zo mag ik het me niet inbeelden?
Wel, nog niet helemaal. Eén van de technieken die al getest zijn, is dat je een programma volgt van een aantal weken. Je zit dan elke dag zo’n uur of twee in de cabine en daar kom je effectief jonger uit. Maar het moet natuurlijk verder getest worden en het is nog niet voor op grote schaal. Voor het groter publiek denkt men eerder aan een vaccin dat werkt op senescente cellen, typische cellen die ouder worden en voor problemen zorgen. Deze cellen worden ook wel eens de zombiecellen genoemd. Dit vaccin zou deze cellen dan verwijderen. Als dat beschikbaar wordt, dan is een verjongende behandeling mogelijk, maar het zit nog in het experimentele stadium. Er hangen voorlopig ook te veel risico’s aan vast, maar het lijkt veelbelovend en we zullen er ongetwijfeld nog veel van horen.
Ziet u dit in de toekomst net zo’n “normale” behandeling worden als naar de tandarts gaan voor het vullen van een gaatje?
Het is moeilijk om zo’n voorspellingen te doen. Ik weet ook niet hoe lang het zal duren, maar het is typisch dat die ontwikkelingen niet lineair verlopen. Het gaat dikwijls exponentieel en men zit nu aan het begin van die ontwikkeling. Zelfs voor de experten in het domein gaan de ontwikkelingen sneller dan verwacht. Die onderzoeken om de biologische klok terug te draaien zijn allemaal recente studies van de laatste 2 tot 3 jaar. Daarvoor was het echt sciencefiction, maar nu lijkt alles mogelijk. Je kunt trouwens je biologische klok laten meten met een bloedanalyse. Sommige mensen doen dat om de 6 maanden en dit kan iedereen doen. Denk maar aan David Sinclair, hij is een professor aan Harvard die zelf al supplementen zoals NMN gebruikt. Sinclair is dus al bezig om zijn biologische klok terug te draaien, wat lijkt te werken. Uiteraard moet zijn voortgang in de gaten gehouden worden en kunnen we nog geen conclusies trekken. Dat echte bewijs kan pas over een paar decennia geleverd worden, als mensen zoals Sinclair er op hun 80ste nog “fris” uitzien.
De cabine is dus nog iets voor de toekomst. Zijn er tips voor het verouderen die u nu aan de lezers kan meegeven?
Het begint allemaal bij een gezonde levensstijl en gezonde voeding uiteraard. Alle onderzoeken wijzen er bijvoorbeeld op dat het mediterrane dieet één van de gezondste diëten is die er zijn. Daarbovenop is beweging van belang, maar je moet het kunnen volhouden. Je begint dus best niet te fitnessen om er dan na 6 maanden mee te stoppen. Duurzame lichaamsbeweging is hier de boodschap. Gezond omgaan met stress en een goede nachtrust zijn ook immens belangrijk.
Wat betreft supplementen, neem vitamine D gecombineerd met vitamine K. Ook magnesium en/of multivitaminen zijn zeker geen slecht idee. Het is ook duidelijk dat we te weinig omega 3 binnen krijgen, dus dat kan verbeterd worden via supplementen. Verder kunnen supplementen zoals quercetine en hyaluronzuur nuttig zijn. Let wel op bij de kwaliteit van de ingrediënten.
In de context van een gezonde levensstijl, vraag je je niet af wat normaal is, maar wat optimaal is. Het is “normaal” dat 1 op 3 hartkwalen krijgt of een verhoogde bloeddruk ervaart. Dat betekent niet dat je daar dan naar moet streven. Optimaal leven is gezond leven.