Hart- en vaatziekten is de verzamelnaam voor allerlei aandoeningen aan het hart en de aders in het lichaam en het wordt daarom ook gekend onder de naam cardiovasculaire ziekten.
Er zijn verschillende soorten hart- en vaatziekten. Het een is aangeboren, de ander erfelijk bepaald en weer een ander krijg je door ouderdom of een ongezonde leefstijl. Cardiovasculaire aandoeningen kunnen verschillende oorzaken hebben en niet iedereen ontwikkelt ze.
Door de conditie van hart en vaten op orde te houden, kun je veel aandoeningen aan de aders en het hart voorkomen.
Verschillende type cardiovasculaire aandoeningen
Er zijn verschillende soorten aandoeningen die te maken hebben met het hart en de bloedvaten. Hartziekten, hartritmestoornissen, beroertes, trombose, aangeboren afwijkingen en diverse vaatziekten vallen allemaal onder deze noemer.
Het is daarom ook lastig om algemene symptomen van hart- en vaatziekten te noemen. Iedere aandoening heeft namelijk zo zijn eigen symptomen, waaronder vermoeidheid, pijn in de hartstreek, pijn in het hoofd, hartkloppingen, pijn in de benen en (in het geval van een beroerte) moeite met praten of het optillen van een arm.
Er zijn echter enkele groepen cardiovasculaire aandoeningen die vaker voorkomen dan anderen. Binnen deze groepen zie je wel overeenkomsten in oorzaken en symptomen:
1. Coronaire hartziekte
Hierbij wordt de toevoer van zuurstofrijk bloed naar de hartspier geblokkeerd of verminderd. Dit kan leiden tot:
- Angina: pijn op de borst veroorzaakt door een beperkte bloedstroom naar de hartspier;
- Hartaanval: waarbij de bloedstroom naar de hartspier plotseling wordt geblokkeerd;
- Hartfalen: waarbij het hart niet in staat is het bloed goed door het lichaam te pompen. [4, 6]
2. Beroertes en TIA’s
Bij een beroerte wordt de bloedtoevoer naar een deel van de hersenen afgesloten, bij een transiënte ischemische aanval (ook wel TIA genoemd) wordt de bloedtoevoer naar de hersenen slechts tijdelijk verstoord.
Bij een beroerte of TIA is het heel belangrijk om te letten op het gezicht, de armen en spraak. Zo kan de persoon niet meer glimlachen en hangt er een mondhoek naar beneden, kan er geen arm worden opgetild en is de spraak onduidelijk of onsamenhangend.((2021, Overzicht hart- en vaatziekten | Hartstichting))
3. Perifeer vaatlijden
Perifeer vaatlijden treedt op wanneer er een verstopping is in de slagaders naar de ledematen, meestal de benen. Dit kan leiden tot allerlei symptomen, zoals:
- Doffe of krampende pijn in de benen, die erger is bij lopen en beter wordt met rust;
- Haaruitval op de benen en voeten;
- Gevoelloosheid of zwakte in de benen;
- Hardnekkige zweren (open zweren) aan de voeten en benen.
Uiteraard zijn er nog andere hart- en vaatziekten, waaronder hartkloppingen, etalagebenen, aorta-aneurysma, slagaderverkalking (atherosclerose) en spataders. Zoals gezegd gaat iedere cardiovasculaire aandoening gepaard met zijn eigen symptomen, achterliggende oorzaken en behandelmethode(s).
Oorzaken van hart- en vaatziekten
Cardiovasculaire aandoeningen gaan meestal gepaard met een opeenhoping van vetafzettingen in de slagaders en een verhoogd risico op bloedpropjes. Dit kan ontstaan door een ongezonde levensstijl met weinig beweging en onvoldoende gezond eten. Overgewicht, obesitas, hoge bloeddruk, te lage bloeddruk en hoge bloedglucoseniveaus zijn ook allemaal oorzaken voor het ontwikkelen van hart- en vaatziekten.
Het risico op het ontwikkelen van hart- en vaatziekten kan worden vergroot door het gebruik van tabak, drugs en alcohol. Daarnaast is het mogelijk dat het gewoon in je genen zit en je een cardiovasculaire aandoening in de familie hebt.
Diagnose stellen van hart- en vaatziekten
De diagnose voor hart- en vaatziekten wordt gesteld door de huisarts en de cardioloog. Meestal gebeurt dit nadat de klachten al ontwikkelt zijn of iemand hartfalen heeft gehad. Door middel van bloedonderzoek, het meten van het hartritme, het maken van een echo van het hart en verschillende hartfilmpjes kan worden gezien of je een cardiovasculaire aandoening hebt.
Het is mogelijk om preventief je hart en vaten te controleren. Bijvoorbeeld door jaarlijks je bloeddruk te meten en bij klachten een bloedonderzoek te laten doen.
Behandeling van cardiovasculaire aandoeningen
Hoe een hart- of vaatziekte wordt behandeld, hangt heel erg af van de aandoening. In sommige gevallen is een operatie nodig, misschien moet er wel gedotterd worden of heb je medicatie nodig.
Samen met de arts zal er ook zeker gekeken worden of de leefstijl aangepast kan worden. Bijvoorbeeld door meer te gaan bewegen (binnen de mogelijk van de cardiovasculaire aandoening) en beter te gaan eten.((11 augustus 2021, Cardiovascular Disease))
Vitamines en mineralen voor hart en bloedvaten
Gezond eten is de sleutel voor een gezond hart en gezonde bloedvaten. Althans, het draagt er voor een groot deel aan bij.
Zo bevat gerst beta-glucanen die helpen om cholesterol verlagen, wat op zijn beurt bijdraagt tot een verlaagd risico op coronaire hartziekte. Gerst zit onder meer in brood. Ook haver bevat diezelfde beta-glucanen. Een kommetje havermout als ontbijt is dus een prima idee.
Ook vette vis zet je maar beter wat vaker op het menu. Vette vis is namelijk rijk aan de omega-3 vetzuren eicosapentaeenzuur (EPA) en docosahexaeenzuur (DHA). EPA en DHA werken samen om de hartgezondheid te ondersteunen.
Een derde stof is het mineraal magnesium dat een normale werking van het zenuwstelsel en de spieren ondersteunt. Neem deze twee eigenschappen samen en je kunt zien hoe magnesium een cruciale rol speelt om de hartspier in conditie te houden.
In volle graanproducten kom je tot slot thiamine tegen, beter bekend als vitamine B1. Deze vitamine kan je hart- en zenuwstelsel ondersteunen.((2021, Alle informatie over vitamines en mineralen – Vitamine Informatie Bureau))
Met cardiovasculaire klachten naar de huisarts
Komen cardiovasculaire aandoeningen voor in je familie? Ben je bang dat je iets aan je hart mankeert? Ga met klachten en twijfels altijd naar de huisarts. De huisarts zal namelijk een paar standaardtests doen, zoals een bloedonderzoek naar het cholesterol en glucosegehalte in het bloed, luisteren naar je hart en je bloeddruk opmeten.
Als deze onderzoeken iets opleveren, dan kan er besloten worden je door te verwijzen naar een cardioloog voor meer onderzoek. Vaak zal de huisarts je helpen met alternatieven voor het aanpassen van je leefstijl. Door er vroeg bij te zijn, kun je vaak een ernstig ziekteverloop voor zijn.
Betere leefstijl
Wanneer je in een risicogroep valt voor het ontwikkelen van hart- en vaatziekten (bijvoorbeeld bij diabetes, overgewicht, leeftijd en erfelijkheid) dan is het vooral belangrijk om je leefstijl aan te passen.
Gezonder leven is met een paar kleine aanpassingen gemakkelijk te integreren in het dagelijks leven. Zo kun je cholesterolverlagende boter gebruiken voor op brood of om mee te bakken. Bereid vaker gerechten in de oven of airfryer in plaats van in de frituur of bakboter. Drink minder cafeïne en stop met roken.
Daarnaast is het goed om meer te bewegen. Doe boodschappen op de fiets, ga een stukje wandelen in de natuur en kies een leuke sport uit die bij je past, zoals zwemmen, aerobics of tennis.
Heb je zittend werk? Sta wat vaker op, bijvoorbeeld met een zit-sta bureau, wandel naar je collega om te overleggen en doe wat oefeningen op de werkvloer. Dat is goed voor je hart en bloedvaten.
Je hoeft niet een intensief trainingsschema erop na te houden. Als je maar iets doet wat je leuk vindt en in beweging komt.((10 december 2019, European Society of Cardiology: Cardiovascular Disease Statistics 2019))((14 augustus 2016, Cardiovascular disease in Europe: epidemiological update 2016))((11 juni 2021, Cardiovascular diseases (CVDs)))((17 september 2018, Cardiovascular disease)).
Lees ook: 10 mythes over hart- en vaatziekten