Van supplementen tot crèmes, collageen is een product met diverse toepassingen. In dit artikel bespreken we de werking van collageen en de functie van de verschillende types collageen.
Wat is collageen?
Collageen is een verzamelnaam voor een groep eiwitten. Ongeveer een derde van de eiwitten in je lichaam is collageen. Het vormt de bouwsteen voor een van de belangrijkste onderdelen van je lichaam: het bindweefsel.[1][2] Bindweefsel bestaat uit vezels die structuur geven aan je lichaam. Je vindt dit bindweefsel (en dus ook het collageen) overal in je lichaam terug.[3]
Je zou collageen kunnen vergelijken met de lijm die alle verschillende delen van je lichaam bij elkaar houdt. Het woord komt zelfs van het Griekse kólla wat lijm betekent.[4] Er bestaan 28 verschillende typen collageen. Ongeveer 90% van het collageen in je lichaam bestaat uit type 1. Dit zijn dicht opeengepakte vezels die onder andere in je huid, pezen en organen zitten.[5] Een van de bekendste vormen van collageen is gelatine.[6]
De geschiedenis van collageen
Wetenschappers zijn al sinds halverwege de 20e eeuw bezig om de ingewikkelde structuur van collageen te ontrafelen.[7] Sinds de ontdekking van collageen type 2 door de wetenschappers Miller en Matukas in 1969 zijn er nog 26 nieuwe typen collageen ontdekt.
Het onderzoek naar collageen kwam in een versnelling door de moleculaire biologie. In de laatste veertig jaar is het onderzoek naar collageen veranderd van chemisch onderzoek naar de toepassing van collageen om erfelijke ziektes te genezen.[8]
Waar komt het collageen in je lichaam vandaan?
Je lichaam maakt zelf collageen aan. In je voeding zitten eiwitten die je lichaam opbreekt in aminozuren. Deze aminozuren zijn weer de bouwstenen voor alle eiwitten in je lichaam, waaronder collageen. De aminozuren die je nodig hebt voor collageen krijg je binnen door een gevarieerd eetpatroon met eiwitrijke voeding en groente.[9]
De aanmaak van collageen in je lichaam begint met het stofje procollageen. Dit wordt in je cellen gemaakt. Uiteindelijk vormt je lichaam een eiwit dat bestaat uit 1050 aaneengeschakelde aminozuren. Het sterke type 1 collageen is zelfs sterker dan staal.[10]
Wat doet collageen in je lichaam?
In je lichaam zitten zestien verschillende typen collageen:
- Veruit het meeste collageen is type 1. Dit type zit in je huid, botten, pezen, tanden en ander bindweefsel. Type 1 collageen kan heel ver uitrekken zonder te scheuren.
- Type 2 is niet zo sterk als type 1, maar is perfect voor het opvangen van klappen in je gewrichten. Type 2 is het kraakbeen in je gewrichten dat functioneert als een schokdemper.
- In je bloedvaten, spieren en organen vind je vooral type 3.
- Type 4 zijn dunne laagjes collageen die de meeste weefsels in je lichaam omhullen. Het zit dus bijvoorbeeld in je huid.[11]
Voedingsstoffen die rijk zijn aan collageen
Collageen zit in het bindweefsel van dierlijke producten. Het zit bijvoorbeeld veel in kip en varkenshuid. Bouillon getrokken van beenderen (zoals kippenbotten) zit ook vol met collageen. Gelatine is dan weer gekookte collageen. Er zitten veel van de aminozuren in die je lichaam gebruikt om collageen te maken.
Maar let op, want het collageen dat in je voedsel zit, komt niet direct in je lichaam terecht. Als je eiwitten eet, worden deze opgebroken in aminozuren en dan opnieuw in elkaar gezet waar ze nodig zijn. Het collageen wat je eet komt dus niet direct in je lichaam terecht. Bovendien is het niet zeker dat het eten van veel collageen de hoeveelheid collageen in je lichaam verhoogt.[12]
Dagelijkse aanbevolen hoeveelheid collageen
Tot nu toe is er geen wetenschappelijke onderbouwing voor de dagelijkse hoeveelheid collageen die je lichaam nodig zou hebben. Voor eiwitten is die er wel. Een gezond persoon heeft ongeveer 0,8 gram eiwit per kilogram lichaamsgewicht nodig. Voor een lichaamsgewicht van 60 kg heb je dus 48 gram eiwit per dag nodig.
Met een plantaardig dieet heb je tot 25% meer eiwit nodig om alle essentiële aminozuren (aminozuren die je lichaam niet zelf aan kan maken) binnen te krijgen. Je lichaam maakt uit deze aminozuren dan weer collageen.
Als je veel sport, heb je ook meer eiwit nodig voor de opbouw van spiermassa. Duursporters hebben ongeveer 1,2-1,4 gram eiwit per kilogram lichaamsgewicht nodig. Krachtsporters hebben 1,7-1,8 gram eiwit per kilogram lichaamsgewicht nodig.[13]
Alle collageen in je lichaam begint als procollageen. Je lichaam maakt procollageen door twee aminozuren te combineren: glycine en proline. Om dit te kunnen doen heeft je lichaam vitamine C nodig.[14] De aanbevolen dagelijkse hoeveelheid vitamine C voor mannen en vrouwen vanaf 14 jaar is 75 mg.[15]
Proline en glycine zijn geen essentiële aminozuren. Dit betekent dat je lichaam zelf beide aminozuren kan aanmaken. Daarvoor heb je natuurlijk wel voldoende eiwit nodig.[16]
Welke factoren beïnvloeden de opname en aanmaak van collageen?
De hoeveelheid collageen die je lichaam opneemt en aanmaakt hangt van veel verschillende dingen af. Het begint met de kwaliteit en de beschikbaarheid van de bouwstenen. Eiwitten worden in je maag en dunne darm met behulp van enzymen afgebroken in aminozuren. Deze aminozuren komen via je spijsverteringskanaal in je lichaam terecht.
Al het eiwit dat niet kan worden opgenomen in de dunne darm wordt in de dikke darm verder afgebroken of omgezet worden door je darmflora. De opgenomen aminozuren gaan via je bloed naar je lever en andere lichaamsweefsels. Ongeveer 70% van dit aminozuur wordt gebruikt om lichaamseiwit (waaronder collageen) aan te maken. De rest plas je uit of wordt omgezet in energie.[17]
Negatieve invloed op de opname en aanmaak van collageen
Hieronder lees je enkele zaken die ervoor zorgen dat je lichaam minder collageen aanmaakt:
- Naarmate je ouder wordt, kan je lichaam zelf minder collageen aanmaken.
- Ultraviolette straling (dit zit in zonlicht) vermindert de collageenproductie van je lichaam. Zeker die in je huid. Zonnebrand of kleding helpt om je huid te beschermen.
- Roken zorgt ervoor dat je lichaam minder collageen kan aanmaken.[18]
Deze factoren zorgen voor meer vrije radicalen in je lichaam. Deze vrije radicalen veroorzaken zogeheten oxidatieve stress. Als ijzer roest, heet dit ook oxidatieve stress. In je lichaam gebeurt iets vergelijkbaars, waardoor onder andere de kwaliteit van je collageen afneemt. Gelukkig zijn er stofjes die de vrije radicalen in je lichaam afvangen. Deze heten antioxidanten. Je vindt ze voornamelijk in groente en fruit.[19]
Positieve invloed op de opname en aanmaak van collageen
Als je de aanmaak van collageen wilt stimuleren, is het dus belangrijk om ervoor te zorgen dat je voldoende aminozuren binnenkrijgt.
Collageen wordt gemaakt van de aminozuren glycine en proline. Glycine zit in veel eiwitrijke producten, zoals varken, koe en kip. Proline vind je bijvoorbeeld in het witte gedeelte van eieren, melkproducten, champignons en asperges. Als je meer aminozuren eet, is dat nog geen garantie dat je meer collageen gaat aanmaken.[20]
Daarnaast zijn er nog andere stofjes die je collageenproductie een beetje kunnen helpen:
- Vitamine A: dit zit onder andere in zoete aardappel, spinazie, wortels en mango.
- Vitamine C: dit stofje is onmisbaar voor het maken van collageen. Je vindt het bijvoorbeeld in citrusvruchten, rode peper, broccoli en tomaat.
- Koper: dit is een belangrijk mineraal. Het zit onder andere in orgaanvlees, linzen, amandelen, donkere chocolade, zwarte peper en schaaldieren.
- Cyanidine (een soort anthocyanidine): dit is het stofje dat blauwe bessen, bosbessen en frambozen hun kleur geeft.[21]
Vind je onze blogs interessant? Schrijf je dan zeker in op de nieuwsbrief:
Bronnen